انفكاك پذيری " انسانيت " از انسان

انسان ، طالب كمال مطلق

سير انسان كامل از نظر عرفا

لزوم همراه بودن گرايشهای برونی و درونی

نمونه‏ای از تاريخ اسلام

بسم الله الرحمن الرحيم
الحمدلله رب العالمين ، باری الخلائق أجمعين ، والصلوش والسلام علی‏
عبدالله ورسوله ، و حبيبه و صفيه ، و حافظ سره و مبلغ رسالاته ، سيدنا و
نبينا و مولانا أبی القاسم محمد واله الطيبين الطاهرين المعصومين‏
اعوذ بالله من الشيطان الرجيم " « و استعينوا بالصبر و الصلوش و انها
لكبيرش الا علی الخاشعين »" (سوره بقره ، آيه . 45  ) 
انسان هميشه خودش برای خودش دروازه معنويت ( يعنی دروازه‏ای كه انسان

از آنجا وارد عالم معنويت می‏شود و يالااقل‏ معنويت را [ درك می‏كند ]  ) بوده است . مقصود
از اين كه می‏گوئيم انسان هميشه برای خودش دروازه معنويت بوده و از
دروازه وجودش عالم معنی را ديده و كشف كرده است ، اين است كه در [
نفس ] انسان چيزهائی وجود دارد كه حساب آنها با حساب عالم ماده جور در
نمی‏آيد . نه تنها علمای " معرفةالنفس " و " معرفة الروح " قديم ،
بلكه بسياری از علمای معرفةالنفس جديد هم به اين مطلب اعتراف دارند كه در انسان ، چيزهائی‏
يافت می‏شود كه با حسابهای مادی اين دنيا قابل توجيه نيست و نشان می‏دهد
كه حساب ديگری در كار است .
سخنی دارد پيغمبر اكرم ( ص ) كه می‏فرمايد : « من عرف نفسه فقد عرف‏
ربه » هر كسی خودش را بشناسد ، خدا را می‏شناسد .
قرآن كريم برای انسان در مقابل همه اشياء عالم ، به طور كلی حساب‏
جداگانه و مستقلی باز كرده است ، می‏فرمايد : " « سنريهم اياتنا فی‏
الافاق و فی انفسهم »" (سوره فصلت ، آيه . 53  ) ما نشانه‏های خود را در آفاق عالم يعنی در
عالم طبيعت ارائه می‏دهيم و در نفوس خود مردم . قرآن ، [ نفوس مردم را ]

با حساب جداگانه‏ای بيان كرده است و همين آيه سبب شده است كه در
ادبيات ما ، اصطلاح مخصوص " آفاق " و " انفس " را پيدا كند .
می‏گويند : " مسائل آفاقی " و " مسائل انفسی " .
ممكن است بگوئيد كه آن چيزهائی كه در نفس انسان موجود است و با
حسابهای مادی قابل توجيه نيست ، چيست ؟ بايد گفت كه اين داستان درازی‏
دارد و من نمی‏خوا هم وارد اين مطلب شوم .

v       انفكاك پذيری " انسانيت " از انسان

يكی از آن چيزهائی كه با حسابهای مادی جور درنمی‏آيد

همين مسئله‏ای است كه در اين جلسات طرح كرده‏ايم : مسئله ارزشهای انسانی‏
و به عبارت ديگر مسئله انسانيت انسان . عجيب است كه شما سراغ هر
موجودی برويد ، می‏بينيد خودش برای خودش به عنوان يك صفت انفكاك‏
ناپذير است ، مثل صفت " پلنگی " برای پلنگ ، " سگی " برای سگ ،
" اسبی " برای اسب . ما نمی‏توانيم اسبی پيدا كنيم كه " اسبی "
نداشته باشد ، سگی پيدا كنيم كه " سگی " نداشته باشد ، پلنگی پيدا كنيم‏
كه " پلنگی " نداشته باشد ، ولی ممكن است انسانی منهای انسانيت موجود
باشد ، زيرا آن چيزهائی كه آنها را انسانيت انسان می‏دانيم كه جلسه گذشته‏
عرض كردم و آن چيزهائی كه به انسان شخصيت می‏دهد نه آن چيزهائی كه ملاك‏
شخص انسان است اولا يك سلسله چيزهائی است كه با اينكه بشری است و
تعلق به همين عالم دارد ولی با ساختمان مادی انسان درست نمی‏شود ، غير
مادی است ، محسوس و ملموس نيست و به عبارت ديگر از سنخ معنويات‏
است ، نه ماديات ، و ثانيا اين چيزهائی كه ملاك انسانيت انسان است و
ملاك شخصيت و فضيلت انسانی انسان است ، به دست طبيعت ساخته نمی‏شود ،
فقط و فقط به دست خود انسان ساخته می‏شود .
غرضم اين كلمه بود كه انسان ، خودش دروازه معنويت است و از دروازه‏
وجود خود ، به عالم معنا پی برده است ، [ چنانكه ] امام هشتم حضرت علی‏
بن موسی الرضا ( ع ) می‏فرمايد : " « لا يعرف هنالك الا بما هيهنا » "
آنچه در [ عالم معنا ] هست از راه آنچه در [ درون انسان ] است ، شناخته‏
می‏شود كه اين خودش يك مسئله‏ای است .
در جلسه پيش عرض كردم چيزهائی كه به آنها ارزشهای

انسانی گفته می‏شود و معنويات انسانی و ملاك انسانيت انسان است ، شامل‏
خيلی چيزهاست ، ولی می‏توان همه ارزشها را در يك ارزش خلاصه كرد و آن‏
ارزش ، " درد داشتن " و " صاحب درد بودن " است . هر مكتبی كه در
دنيا راجع به ارزشهای انسانی بحث كرده است ، يك درد ماوراء دردهای‏
عضوی و دردهای مشترك انسان با هر جاندار ديگر در انسان تشخيص داده است‏ .

آن درد انسانی انسان چيست ؟
گفتيم بعضی فقط تكيه‏شان روی درد غربت انسان و درد عدم تجانس و
بيگانگی انسان با اين جهان است ، چرا كه انسان حقيقتی است كه از اصل‏
خود جدا شده و دور مانده ، و از دنيای ديگر برای انجام رسالتی آمده است‏
و اين " دورماندگی از اصل " است كه در او شوق و عشق و ناله و احساس‏
غربت آفريده است ، ميل به بازگشت به اصل و وطن ، يعنی ميل بازگشت به‏
حق و خدا را آفريده است . از بهشت رانده شده و به عالم خاك آمده است‏
و می‏خواهد بار ديگر به آن بهشت موعود خودش بازگردد . البته آمدنش غلط
نبوده ، برای انجام رسالتی بوده ولی به هر حال اين هجران ، هميشه او را
در حال ناراحتی [ نگاه داشته است ] . درد انسان طبق اين مكتب فقط درد
خداست ، درد دوری از حق است [ و ميل او ] . ميل بازگشت به قرب حق و
جوار رب‏العالمين است ، و انسان به هر مقام و كمالی كه برسد ، باز
احساس می‏كند كه به معشوق خود ، نرسيده است .

v       انسان ، طالب كمال مطلق

نكته‏ای را می‏گويند و آن اين است : " انسان هميشه طالب آن چيزی است‏
كه ندارد " و اين خيلی عجيب است . هر چيزی را تا ندارد خواهان اوست ،
وقتی همان چيز را دارا شد ، دلزدگی برايش پيدا می‏شود ، چرا ؟ اين يك‏
امر غير منطقی است كه در طبيعت يك موجود ، ميل به چيزی وجود داشته‏
باشد ولی وقتی به آن برسد ، خواهان آن نباشد و آن را از خود طرد كند .
شخصی می‏گفت : در يكی از موزه‏های خارجی كه مشغول تماشا بودم ، مجسمه‏
يك زن جوا ن بسيار زيبايی را ديدم كه روی يك تختخواب خوابيده است و
جوان بسيار زيبائی كه يك پايش روی تخت و پای ديگرش روی زمين بود و
رويش را برگردانده بود ، مثل كسی كه دارد فرار می‏كند . می‏گفت : وقتی من‏
اين را ديدم ، معنايش را نفهميدم كه آن پيكرتراش از تراشيدن اين دو
پيكر پيكرهای زن و مرد جوان ، آن هم نه در حال معاشقه بلكه در حال گريز
مرد جوان از زن چه مقصودی داشته است . از افرادی كه وارد بودند توضيح‏
خواستم ، گفتند : اين تجسم فكر معروف افلاطون است كه می‏گويد انسان هر
معشوقی كه دارد ، ابتدا با يك جذبه و عشق و ولع فراوان به سوی او می‏رود
ولی همين كه به وصال رسيد ، " عشق " در آنجا دفن می‏شود ، وصال ، مدفن‏
عشق است و آغاز دلزدگی و تنفر و فرار .
چرا اينطور است ؟ اين مسأله يك امر غيرطبيعی و غيرمنطقی

به نظر می‏رسد ، اما آنهايی كه دقيقتر در اين مسئله فكر كرده‏اند ، آن را
حل كرده‏اند ، گفته‏اند : مسئله اين است كه انسان آنچنان موجودی است كه‏
نمی‏تواند عاشق محدود باشد ، نمی‏تواند عاشق فانی باشد ، نمی‏تواند عاشق‏
شيئی باشد كه به زمان و مكان محدود است ، انسان عاشق كمال مطلق است و
عاشق هيچ چيز ديگری نيست ، يعنی عاشق ذات حق است ، عاشق خداست . همان‏
كسی كه منكر خداست ، عاشق خداست ، حتی منكرين خدا كه به خدا فحش‏
می‏دهند ، نمی‏دانند كه در عمق فطرت خود ، عاشق كمال مطلقند ولی راه را گم‏
كرده‏اند ، معشوق را گم كرده‏اند .
محی‏الدين عربی می‏گويد : ما احب احد غير خالقه هيچ انسانی غير از خدای‏
خودش را دوست نداشته است و هنوز در دنيا يك نفر پيدا نشده كه غير خدا
را دوست داشته باشد . ولكنه تعالی احتجب تحت اسم زينب وسعاد وهند و
غير ذلك لكن خدای متعال در زير اين نامها پنهان شده است (او از اين قبيل حرفها

 زده و به همين دليل عده‏ای او را تكفير كرده‏اند .  ) . [ مثلا [ مجنون خيال می‏كند

كه عاشق ليلی است ، او از عمق فطرت و وجدان خودش‏
بی‏خبر است . لهذا محی‏ا لدين می‏گويد : پيغمبران نيامده‏اند كه عشق خدا و
عبادت خدا را به بندگان ياد دهند [ چون ] اين ، فطری هر انسانی است‏
بلكه آمده‏اند كه راههای كج و راست را نشان دهند ، آمده‏اند بگويند ای‏
انسان ! تو عاشق كمال مطلقی ، خيال می‏كنی كه پول برای تو كمال مطلق است‏
، خيال می‏كنی كه جاه برای تو كمال مطلق است ، خيال می‏كنی كه زن برای تو
كمال مطلق است ، تو چيزی غير از كمال

مطلق را نمی‏خواهی ولی اشتباه می‏كنی ، پيامبران آمده‏اند كه انسان را از
اشتباه بيرون بياورند .
درد انسان ، آن درد خدايی است كه اگر پرده‏های اشتباه از جلو چشمش‏
كنار رود و معشوق خود را پيدا كند ، به صورت همان عبادتهای عاشقانه‏ای‏
درمی‏آيد كه در علی ( ع ) سراغ داريم .
چرا قرآن می‏گويد : " « الا بذكر الله تطمئن القلوب »" (سوره رعد ، آيه . 28  ) بدانيد
كه منحصرا و منحصرا " « بذكر الله »" كه مقدم شده است ، علامت انحصار
است با يك چيز قلب بشر آرام می‏گيرد و از اضطراب و دلهره نجات پيدا
می‏كند و آن ، ياد خدا و انس با خداست . قرآن می‏گويد اگر بشر خيال كند
كه با رسيدن به ثروت و رفاه ، به مقام آسايش می‏رسد و از اضطراب و
ناراحتی و شكايت بيرون می‏آيد ، اشتباه كرده است . قرآن نمی‏گويد نبايد
دنبال اينها رفت ، می‏گويد اينها را بايد تحصيل كرد ، اما اگر خيال كنيد
اينها هستند كه به بشر آسايش و آرامش می‏دهند و وقتی بشر به اينها رسيد
، احساس می‏كند كه به كمال مطلوب خود نائل شده است ، اشتباه می‏كنيد ،
منحصرا با ياد خداست كه دلها آرامش پيدا می‏كند . بسياری از مكتبها
تكيه‏شان روی [ دور ماندن انسان از اصل خود ] است .
مكتبهای ديگری هستند كه تكيه‏شان روی درد انسان است برای خلق خدا ، نه‏
درد انسان برای خدا . حتی بعضی می‏گويند درد انسان برای خدا يعنی چه ؟ !
مثلا در يكی از مجلات ، بحثهايی طرح شده است تحت عنوان " خدا يا انسان‏ " ؟

يكی می‏گويد : " خدا " ،

ديگری می‏گويد : " انسان " و سومی می‏گويد : " خدا و انسان " ، ولی من‏
كسی را نديدم كه بگويد : خدا و انسان از يكديگر جدا نيست ، تا خدا نباشد
انسان هم نيست . تا آن درد خدايی را كه در انسان است ، نشناسيم و تا
انسان به سوی خدا نرود ، درد انسانی او هم به جايی نخواهد رسيد .
انسانيت ، درد خداست ، درد انسان از درد خدا [ داشتن ] است .

v       سير انسان كامل از نظر عرفا

چقدر عرفا عالی و زيبا می‏گويند ، وقتی سير انسان كامل را مشخص می‏كنند
. می‏گويند : سير انسان كامل در چهار سفر رخ می‏دهد :
. 1 سفر انسان از خود به خدا .
. 2 سفر انسان همراه خدا در خدا ( يعنی شناخت خدا ) .
. 3 سفر انسان همراه خدا نه به تنهايی به خلق خدا .
. 4 سفر انسان همراه خدا در ميان خلق خدا برای نجات خلق خدا .
ديگر بهتر از اين نمی‏شود سخن گفت . [ اولين سفر ] سفر انسان به سوی‏
خداست ، تا انسان از خدا جداست همه حرفها پوچ است . وقتی كه به ذكر
خدا رسيد و خدا را شناخت و خودش را به خدا نزديك احساس كرد و خدا را
با خود احساس كرد ، همراه خدا   ( همراه خدا " [ می‏شود ] ، يعنی انسانی 

 ربانی و الهی می‏شود ،  ) انسانی كه يك لحظه هم از خدا غافل نيست .

به سوی خلق خدا بازمی‏گردد . چنين انسانی برای نجات خلق خدا ، در ميان‏
خلق خدا حركت می‏كند و برای حركت دادن خلق خدا و نزديك ساختن آنان به‏
خدا [ كوشش می‏كند . ]
اگر بگوئيم كه سفر انسان از خلق است به سوی خدا ، و همانجا می‏ماند ،
انسان را نشناخته‏ايم و اگر بگوئيم انسان بدون اينكه خودش به سوی خدا
حركت كند ، بايد به سوی انسانها برود مثل مكتبهای مادی انسانی امروز
برای نجات انسانها هيچ كاری از او ساخته نيست و دروغ مطلق است . كسانی‏
توانسته‏اند انسانها را نجات دهند كه اول ، خودشان نجات پيدا كرده‏اند .
[ مگر ] نجات انسانها يعنی چه ؟ نجات انسانها از چه چيز ؟ از اسارت‏
طبيعت ؟ از اسارت انسانهای ديگر كه معنايش " آزادی انسان از انسان "
است ؟ اينها درست است [ اما آنچه مقدم بر اينهاست ] نجات انسان از
خودی خود و از نفس اماره خود و از خود محدودش است و تا انسان از خود
محدود خودش نجات پيدا نكند ، هرگز از اسارت طبيعت و اسارت انسانهای‏
ديگر نجات پيدا نمی‏كند .

v       لزوم همراه بودن گرايشهای برونی و درونی

ما هنوز در منزل اول از بحث خودمان هستيم . امشب ، شب بيست و يكم‏
ماه مبارك‏رمضان و شب اول از دهه آخر اين ماه است . وقتی دهه آخر ماه‏
مبارك رمضان می‏رسيد ، پيغمبر اكرم دستور می‏داد رختخوابش را به طور كلی‏
ببندند و فقط در ماه شوال باز كنند ، يعنی پيغمبر در اين دهه هيچ شبی‏
نمی‏خوابيد . اين شبها ، شب عبادت

است ، شب خلوت و مناجات است . اين مطلب را به حكم مطلبی كه در
جلسات پيش عرض كردم ، می‏گويم كه گاهی بعضی ارزشها ارزش ديگر را از
بين می‏برند . درگذشته ، جامعه اسلامی گرايشی به ارزش عبادت پيدا كرده‏
بود و می‏خواست ارزشهای ديگر را از بين ببرد و من احساس می‏كنم كه باز
يك موج افراطی ديگری در حال تكون است ، يعنی عده‏ای می‏خواهند به‏
گرايشهای اجتماعی اسلام توجه كنند ولی گرايشهای خدائی اسلام را فراموش‏
كنند ، يعنی انحراف و اشتباهی ديگر . آن عرب الاغی داشت ، می‏خواست‏
سوار شود ، آنقدر دورخيز كرد كه وقتی به طرف الاغ پريد ، آن طرف الاغ‏
افتاد و گفت : كالاول : " شد مثل اول " . اگر بنا شود از جاده معتدل‏
اسلام خارج شويم ، چه فرق می‏كند كه " عبادتگرای جامعه گريز " باشيم يا
" جامعه‏گرای خداگريز " ؟ در منطق اسلام هيچ فرق نمی‏كند .
ببينيد خداوند در آيه آخر سوره فتح - كه آياتی نظير اين در قرآن زياد
است - چه می‏فرمايد : " « محمد رسول الله و الذين معه اشداء علی الكفار
رحماء بينهم »" (حال در تركيب اين آيه كه آيا مقصود ، حضرت رسول است با اصحاب ،
يا فقط اصحاب ، مقصود هستند [ بحثی نمی‏كنيم ، چون ] در مدعای ما عجالتا
هيچ تأثيری ندارد .  ) صحابه و تربيت شدگان پيغمبر ، چگونه هستند ؟ در
مقابل دشمنان حقيقت ، (برای دشمنان حق و حقيقت ، كلمه " كفار " را به كار می‏برد ، يعنی‏
كسانی كه می‏خواهند چهره حقيقت را بپوشانند .  ) ، شديد ، قوی ، باصلابت و محكم هستند ،
مانند ديواری روئين كه از جا تكان نمی‏خورد : " « ان الله

يحب الذين يقاتلون فی سبيله صفا كأنهم بنيان مرصوص »" (سوره صف آيه . 4  )

ولی اينها دو چهره دارند ، دو وجهه دارند ، در مقابل دشمنان حقيقت‏
آنچنان محكم و باصلابتند ، ولی در ميان خود ، يك پارچه عطوفت ، مهربانی‏
، يگانگی و وحدتند كه از نظر قرآن يك خصلت اجتماعی جامعه اسلامی است (
يعنی همان خصلتی كه ما قرنها فراموش كرده بوديم ) . قرآن در ادامه آخرين‏
آيه سوره فتح می‏فرمايد : " « تريهم ركعا سجدا يبتغون فضلا من الله و
رضوانا سيماهم فی وجوههم من اثر السجود »" فورا سراغ آن ارزش خدائی‏
می‏رود . همان كسانی كه از نظر به اصطلاح جامعه گرائی در آن وضع هستند ،

[در مقابل خداوند ] راكعند ، ساجدند ، درد دلشان را با خدا [ می‏گويند ، ]
از خدای خود ترقی و فزونی می‏خواهند ، به آنچه دارند قانع نيستند ،
می‏خواهند روز به روز جلوتر و پيشتر بروند ، از همه پرستشهاشان جز رضای‏
خدا چيز ديگری نمی‏خواهند ، يعنی به عاليترين شكل ، خدا را عبادت می‏كنند
و در چهره اينها آثار عبادت نمايان است . " « ذلك مثلهم فی التورية و
مثلهم فی الانجيل كزرع اخرج شطأه »" (سوره فتح ، آيه . 29  ) بعد برای جامعه اسلامی ، مثلی‏
ذكر می‏كند كه چگونه اين جامعه ، جامعه‏ای است روينده و بالنده  .[
[ می‏فرمايد : ] جامعه حكم يك گياه را دارد كه در اول ، ضعيف و كوچك است‏
ولی بعد رشد می‏كند و رشد می‏كند ، به طوری كه همه كشاورزان را به حيرت و
شگفتی وا می‏دارد . ببينيد قرآن چطور [ در جای ديگر اين دو گرايش را ] توأم با

يكديگر ذكر كرده است : " « التائبون العابدون الحامدون السائحون‏
الراكعون الساجدون »" جنبه‏های خدايی اين دسته را ذكر می‏كند : تائبها ،
عبادت كنندگان ، ستايش كنندگان ، روزه گيرندگان ، راكعان ، ساجدان ،
بلافاصله پس از آن می‏گويد : " « الامرون بالمعروف و الناهون عن المنكر
" ( سوره توبه ، آيه . 112  )همانها كه مصلح جامعه خود هستند و در جامعه ،

امر به معروف و نهی از منكر می‏كنند .
در آيه ديگری می‏فرمايد : " « الصابرين و الصادقين و القانتين و
المنفقين »" (سوره آل عمران ، آيه . 17  ) صبر كنندگان ، مقاومت كنندگان ، " صبر " در قرآن‏
هميشه معنايش مقاومت است ، مخصوصا مقاومت در ميدان جنگ ) صادقان ،
راستگويان ، راست كرداران ، انفاق كنندگان . بلافاصله می‏گويد : "
²و المستغفرين بالاسحار »" و استغفار كنندگان در سحر بنابراين در اسلام ،
اين گرايشها از يكديگر تفكيك پذير نيست ، كسی كه يكی از اينها را
استخفاف‏كند ، ديگری را هم استخفاف كرده است .
در اوصاف اصحاب حضرت حجت عجل الله تعالی فرجه تعبيری است كه من نه‏
فقط در يك حديث بلكه در احاديث متعدد ، آن را ديده‏ام : « رهبان بالليل‏
، ليوث بالنهار » (سفينةالبحار ، ماده صحب .  ) در شب راهبانند ، شب

كه سراغ آنها می‏روی ، گويی سراغ يك عده راهب رفته‏ای ولی روز كه

 سراغشان می‏روی [ گوئی ] سراغ‏ يك عده شير رفته‏ای .

v       نمونه‏ای از تاريخ اسلام

اصحاب رسول خدا در چه وضع و حالی بودند ؟

 حديث معروف كافی (اصول كافی ، جلد 2 ، ص . 53  ) كه مولوی آن را

به شعر درآورده است . واقعا عجيب است . اين حديث را شيعه و سنی

 (كنزالعمال ، ج 13 ، ص . 351  ) هر دو روايت كرده‏اند : روزی پيغمبر اكرم ( ص )

 در وقت بين‏الطلوعين سراغ " اصحاب صفه " رفت ( پيامبر ، زياد سراغ‏
اصحاب صفه می‏رفت ) . در اين ميان ، چشمش به جوانی افتاد . ديد اين‏
جوان يك حالت غيرعادی دارد : دارد تلوتلو می‏خورد ، چشمهايش به كاسه سر
فرو رفته است و رنگش ، رنگ عادی نيست . جلو رفت و فرمود : « كيف‏
اصبحت ؟ » [ چگونه صبح كرده‏ای ] ؟ عرض كرد اصبحت موقنا يا رسول الله‏
در حالی صبح كرده‏ام كه اهل يقينم ، يعنی آنچه تو با زبان خودت از راه‏
گوش به ما گفته‏ای ، من اكنون از راه بصيرت می‏بينم . پيغمبر می‏خواست‏
يك مقدار حرف از او بكشد ، فرمود : هر چيزی علامتی دارد ، تو كه ادعا
می‏كنی اهل يقين هستی ، علامت يقين تو چيست ؟ « ما علامة يقينك ؟ » عرض‏
كرد : ان يقينی يا رسول الله هو الذی احزننی و اسهر ليلی و اظما هواجری‏
علامت يقين من اين است كه روزها مرا تشنه می‏دارد و شبها مرا بی‏خواب ،
يعنی اين روزه‏های روز و شب زنده‏داريها ، علامت يقين است . يقين من‏
نمی‏گذارد كه شب سر به بستر بگذارم ، يقين من

نمی‏گذارد كه حتی يك روز مفطر باشم . فرمود : اين كافی نيست ، بيش از
اين بگو ، علامت بيشتری از تو می‏خواهم . عرض كرد : يا رسول الله ! الان‏
كه در اين دنيا هستم ، درست مثل اين است كه آن دنيا را می‏بينم و صداهای‏
آنجا را می‏شنوم ، صدای اهل بهشت را از بهشت و صدای اهل جهنم را از جهنم‏
می‏شنوم ، (چون بهشت و جهنم ، الان مخلوقند ) ، يا رسول الله ! اگر به من

 اجازه دهی ، اصحاب را الان‏ يك يك معرفی كنم كه كداميك بهشتی و كداميك

 جهنمی‏اند . فرمود : سكوت‏ ! ديگر حرف نزن .

بعد پيغمبر به او فرمود : جوان ! آرزويت چيست ؟ چه آرزوئی داری ؟
عرض كرد : يا رسول الله ! شهادت در راه خدا . آن ، عبادتش و اين هم آرزويش ،

 آن شبش و اين هم روز و آرزويش . اين‏ می‏شود مؤمن اسلام ، می‏شود

انسان اسلام ، همانكه دارای هر دو درد است ، ولی‏
درد دومش را از درد اولش دارد ، آن درد خدائی است كه اين درد دوم را
در او ايجاد كرده است . آيه‏ای را در آغاز سخنم تلاوت كردم :

" « و استعينوا بالصبر و الصلوش و انها لكبيرش الا علی الخاشعين »" .

 قرآن عجيب سخن می‏گويد :

ای اهل ايمان ! از نماز استمداد كنيد و از صبر كه مفسرين گفته‏اند ، مقصود
، روزه است يا لااقل روزه يكی از اقسام صبر است از اينها استمداد كنيد !
مدد بگيريد ! چه مددی است كه می‏توانيم از نماز بگيريم ؟ چه مددی است كه‏
از عبادت خدا و خداپرستی می‏توانيم بگيريم ؟ همين [ عبادت خدا ] مدد
است ، اصلا هر مددی را از اينجا می‏شود گرفت . اگر شما می‏خواهيد در
اجتماع ، يك مسلمان واقعی باشيد و می‏خواهيد يك مجاهد نيرومند باشيد ،
بايد نماز خوان خالص و مخلصی باشيد  . . .  (  افتادگی از نوار است .)

( ادامه دارد )

منبع : http://www.aviny.com/library/motahari/Books