|
آیا انسان عجول آفریده شده است ؟
( بخش اول ) *
پاسخ به روایت مفسرین قرآن :
سوره الأنبياء آیه 37
بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِيمِ
خُلِقَ الْإِنْسانُ مِنْ عَجَلٍ سَأُرِيکُمْ آياتِي فَلا تَسْتَعْجِلُونِ «37 »
ترجمه :
به نام خداوند بخشنده بخشايشگر
(آري،) انسان از عجله آفريده شده؛ ولي عجله نکنيد؛ بزودي آياتم را به شما نشان خواهم داد!
تفسیر المیزان :
(خلق الانسان من عجل ساري کم آياتي فلا تستعجلون)
گويا مشرکين به خاطر کفرشان به دعوت نبوي هر وقت آن حضرت را مي ديدند استهزاء مي کردند، و اين زيادي بر کفر و عتوشان بود، و معلوم است که استهزاء به هر چيزي وقتي استهزاء است که آن چيز را شوخي و غير جدي بداند، تا غير جدي در مقابل غير جدي قرار گيرد، و ليکن خداي تعالي استهزاي آنان را جدي و غير هزل گرفته، و در نتيجه ارتکاب آن را بعد از ارتکاب به کفر، متعرض شدن عذاب الهي دانسته بعد از تعرض، و آن را استعجال در عذاب شمرده، و خبر داده که به زودي آيات عذاب را نشانشان مي دهد.
پس اينکه فرمود: (خلق الانسان من عجل) کنايه است از زيادي عجله انسان، و بلوغ آن به نهايت درجه اش، آنقدر که گويي اصلا آدمي از عجله خلق شده، و غير از عجله چيزي نمي شناسد، نظير اينکه مي گويند: فلاني همه اش خير است، و يا سراپا شر است، و يا فلاني از خير خلق شده، و يا فلاني آب و گلش با شر خمير شده، و اينطور تعبير بليغ تر از اين است که بگوييم، چقدر فلاني عجول است، و اين کلام در مورد تعجب آمده، و نيز خواسته است نسبت به امر مشرکين بي اعتنايي کند و بفرمايد: اگر آنها عجله مي کنند، ما عجله اي نداريم، چون از دست ما نمي گريزند، و تلافي ما فوت نمي شود. از آيه بعدي به دست مي آيد که مراد از (ارائه آيات) (نشان دادن) در جمله (ساوريکم آياتي) عذاب به آتش دوزخ است.
( بخش دوم ) **
تفسیر نمونه :
( آري) انسان از عجله آفريده شده، ولي عجله نکنيد من آيات خود را به زودي به شما ارائه ميدهم.
سپس به يکي ديگر از کارهاي زشت و بيرويه اين انسانهاي بيبندوبار اشاره کرده ميفرمايد: «انسان از عجله آفريده شده» (خلق الانسان من عجل ).
گرچه مفسران در تفسير کلمهي «انسان» و «عجل» در اينجا بيانات گوناگوني دارند ولي پيدا است که منظور از انسان در اينجا نوع انسان است (البته انسانهاي تربيت نايافته و خارج از قلمرو رهبري رهبران الهي)
و منظور از «عجل» شتاب و شتابزدگي است، همانگونه که آيات بعد نيز شاهد گوياي اين مطلب است، و در جاي ديگر قرآن ميخوانيم و کان الانسان عجولا: «انسان، عجول است» (اسراء- 11)
در حقيقت تعبير «خلق الانسان من عجل» يکنوع تأکيد است، يعني آنچنان انسان عجول است که گوئي از «عجله» آفريده شده، و تار و پود وجودش از آن تشکيل يافته! و به راستي بسياري از مردم عادي چنيناند هم در خير عجولند و هم در شر، حتي وقتي به آنها گفته ميشود اگر آلودهي کفر و گناه شويد، عذاب الهي دامنتان را ميگيرد ميگويند پس چرا اين عذاب زودتر نميآيد؟!
و در پايان آيه اضافه ميکند: «عجله نکنيد من آيات خود را به زودي به شما نشان ميدهم» (سأوريکم آياتي فلا تستعجلون)
تعبير «آياتي» در اينجا ممکن است اشاره به آيات و نشانههاي عذاب و بلاها و مجازاتهائي باشد که پيامبر صلي اللَّه عليه و آله مخالفان را با آن تهديد ميکرد و اين سبکمغزان کراراً ميگفتند: پس چه شد اين بلاهائي که ما را با آن ميترساني.
قرآن ميگويد عجله نکنيد، چيزي نميگذرد که دامانتان را خواهد گرفت. و نيز ممکن است اشاره به معجزاتي که دليل بر صدق پيامبر اسلام صلي اللَّه عليه و آله است بوده باشد يعني اگر کمي صبر کنيد: معجزات کافي به شما ارائه داده خواهد شد.
اين دو تفسير منافاتي با هم ندارند، زيرا مشرکان در هر دو قسمت عجله داشتند و خداوند هم هر دو را به آنها ارائه داد، هرچند تفسير اول نزديکتر به نظر ميرسد و با آيات بعد متناسبتر است.
نکته ها:
- با توجه به آيات فوق اين سؤال پيش ميآيد که اگر انسان طبيعتاً عجول است پس چرا به دنبال آن نهي از عجله ميکند و ميگويد: «فلا تستعجلون» آيا اين دو با هم متضاد نيست.
در پاسخ ميگوئيم با توجه به اصل اختيار و آزادي اراده انسان و قابل تغيير بودن صفات و روحيات و ويژگيهاي اخلاقي، هيچگونه تضادي در کار نيست، چرا که با تربيت و تزکيه نفس ميتوان اين حالت را دگرگون ساخت.
- جمله «بل تأتيهم بغتة فتبهتم» (عذاب الهي بطور ناگهاني به سراغ آنها ميآيد آنچنان که مبهوتشان ميکند) ممکن است اشاره به اين باشد که عذابهاي قيامت همه چيزش با عذاب دنيا متفاوت است مثلاً دربارهي آتش جهنم ميخوانيم: «نار اللَّه الموقدة التي تطلع علي الافئدة» «آتش برافروخته الهي که بر قلب آدمي ميزند» (همزه آيه 7)
يا اينکه در مورد آتشگيرهي جهنم ميخوانيم «وقودها الناس والحجارة»: «آتشگيرهي دوزخ مردم و سنگها هستند» (بقره آيه 24). اينگونه تعبيرات نشان ميدهد که آتش دوزخ غافلگيرانه و ناگهاني و مبهوتکننده است.
* منبع : ترجمة تفسیر الميزان حضرت آیت الله علامه طباطبایى (رحمه الله)
** منبع : تفسير نمونه مرجع عالیقدر اسلام آیت الله مكارم شیرازى
|
