تفسير نمونه

آيا کسي که به رو افتاده حرکت مي‏کند به هدايت نزديکتر است يا کسي که راست‏قامت در صراط مستقيم گام برمي‏دارد؟!

تفسير:

راست‏قامتان جاده‏ي توحيد

در تعقيب آيات گذشته، پيرامون کافران و مؤمنان، در نخستين آيه‏ي مورد بحث وضع حال اين دو گروه را در ضمن مثال جالبي منعکس ساخته، مي‏فرمايد: «آيا کسي که به رو افتاده حرکت مي‏کند، به هدايت نزديکتر است، يا کسي که راست‏قامت در صراط مستقيم گام برمي‏دارد و پيش مي‏رود»؟!  ( أفمن يمشي مکباً علي وجهه أهدي أم من يمشي سوياً علي صراط مستقيم).

در اينجا افراد بي‏ايمان و ظالمان لجوج مغرور، به کسي تشبيه شده‏اند که از جاده‏اي ناهموار و پرپيچ و خم، مي‏گذرد، در حالي که به رو افتاده، و با دست و پا، يا به سينه حرکت مي‏کند، نه راه را به درستي مي‏بيند، و نه قادر بر کنترل خويشتن است، نه از موانع با خبر است و نه سرعتي دارد. کمي راه مي‏رود و درمانده مي‏شود.

ولي مؤمنان را به افراد راست‏قامتي تشبيه مي‏کند که از جاده‏اي هموار و صاف مستقيم با سرعت و قدرت و آگاهي تمام، به راحتي پيش مي‏رود.

چه تشبيه جالب و دقيقي؟ که آثار آن در زندگي اين دو گروه کاملا نمايان است و با چشم خود مي‏بينيم.

بعضي مظهر اين دو گروه را پيامبر صلي اللَّه عليه و آله و ابوجهل شمرده‏اند، البته اينها  مصداقهاي روشني براي آيه‏ي فوق است، ولي عموميت مفهوم آيه را محدود نمي‏کند.

در تفسير مکباً علي وجهه، احتمالات متعددي گفته شده:

آنچه با مفهوم لغوي آن سازگارتر است همان است که در بالا گفتيم، و آن کسي است به رو افتاده و با دست و پا و سينه به پيش مي‏رود.

ولي بعضي ديگر گفته‏اند: منظور اين است که ايستاده راه مي‏رود، اما سر به زير افکنده، و مسير خود را به هيچوجه مشاهده نمي‏کند.

در حالي که بعضي ديگر معتقدند: منظور کسي است که تعادل خود را حفظ نمي‏کند، چند گام پيش مي‏رود، بر زمين مي‏خورد و برمي‏خيزد، و اين وضع پي‏درپي تکرار مي‏شود.

از بعضي از کلمات راغب در مفردات نيز چنين برمي‏آيد که منظور کسي است که تمام توجهش به وضع خويش است، و از غير خود غافل است، ولي معني اول به قرينه مقابله با وضع مؤمنان که از آن تعبير به «سوياً» شده است، مناسبتر به نظر مي‏رسد.

و به هر حال آيا اين وضع کافر و مؤمن در آخرت است؟ يا در هر دو جهان؟ دليلي بر محدود بودن معني آيه در دست نيست، آنها هم در زندگي دنيا چنينند و هم در آخرت.

آري افراد بي‏ايمان چون خودخواه و خودپرست و لجوجند، و جز منافع مادي و زودگذر خويش را نمي‏بينند، و از آنجا که مسير آنها مسير هواپرستي است، به کسي مي‏مانند که از سنگلاخي عبور مي‏کند در حالي که بر سينه و دست و پا مي‏خزد، اما کساني که در پرتو ايمان از قيد هواي نفس رسته‏اند بينشي عميق، و مسيري صاف و روشن دارند.

منبع  :  تفسير نمونه ، اثر مرجع عالیقدر اسلام آیت الله مكارم شیرازى

در همین زمینه:

دریافت فایل صوتی تفسیر آیه  22 سوره ملک ( مفسر :  آقای دکتر محمد علی انصاری )