امام حسين (ع) و انسانيت 

كمال عالى انسانيت 

پيغمبر يعنى انسان كامل ، على يعنى انسان كامل ، حسين يعنى انسان كامل ، زهرا يعنى انسان كامل ، يعنى مشخصات بشريت را دارند با كمال عالى مافوق ملكى ، يعنى مانند يك بشر گرسنه مى شوند، غذا مى خورند، تشنه مى شوند، آب مى خورند، احتياج به خواب پيدا مى كنند، بچه هاى خودشان را دوست دارند، غريزه جنسى دارند،؛ لهذا مى توانند مقتدا باشند، اگر اين جور نبودند امام و پيشوا نبودند.

عظمت شخصيت هاى سازنده حادثه عاشورا

حادثه عاشورا مثل بسيارى از حقايق اين عالم است كه در زمان خودشان بسا هست آنچنان كه بايد شناخته نمى شود و بلكه فلاسفه تاريخ مدعى هستند كه شايد هيچ حادثه تاريخى را نتوان در زمان خودش آنچنان كه هست ، ارزيابى كرد. بعد از آنكه زمان زيادى گذشت و تمام عكس العمل ها و جريانات مربوط به يك حادثه ، خود را بروز دادند، آنگاه آن حادثه غالبا در زمان خودشان آن موجى كه شايسته وجود آنهاست ، پيدا نمى شود؛ بعد از مرگشان تدريجا شخصيتشان بهتر شناخته مى شود؛ بعد از ده ها سال كه از مرگشان مى گذرد، تدريجا شناخته مى شوند و معمولا افرادى كه در زمان خودشان خيلى شاخصند بعد از فوتشان فراموش مى شوند، و بسا افرادى كه در زمان خودشان آنقدرها شاخص نيستند ولى بعد از مرگشان تدريجا شخصيت آنها گسترش پيدا مى كند و بهتر شناخته مى شوند.

انواع شخصيت 

شخصيتها هم اقسامى دارند، بعضى از شخصيتها، شخصيت حماسى هستند و روحشان حماسه است ، بعضى روحشان غنايى است ، بعضى روحشان اساسا رثايى است ، آه و ناله است ، بعضى شكل روحشان شكل پند و اندرز و موعظه است . (حماسه حسينى ، ج 1، ص 118)

شخصيت حماسى حضرت سيد الشهداء 

آيا حسين بن على حادثه حماسى دارد يا ندارد؟ آيا شخصيت حسین بن على يك شخصيت حماسى هست يا نيست ؟ ما بايد شخصيت حسين بن على را كه براى ما يك شخصيت انسانى است بشناسيم اين مرد كه هر سال به نام او وقتها صرف ميكنيم ، پولها خرج مى كنيم ، روزها تعطيل مى كنيم ، بايد خصوصياتش براى ما شناخته شود و از جمله خصوصيات او همين است كه آيا حسين عليه السلام يك شخصيت حماسى هست يا نه ؟ آيا ما بايد با وجود حسين و سرگذشت او يك احساس حماسى داشته باشيم ، يا يك احساس تراژدى ، مصيبت ، رثا و نفله شدن ؟ (حماسه حسينى ، ج 1، ص 118)

حسین (ع ) سرود انسانيت است ! 

حسين بن على عليه السلام شخصيت حماسى است ، اما نه آنطور كه جلال الدين خوارزمشاه يك شخصيت حماسى است و نه آنطور كه رستم افسانه اى يك شخصيت حماسى است . حسين يك شخصيت حماسى است ، اما حماسه انسانيت ، حماسه بشريت ، نه حماسه قوميت ، سخن حسين ، عمل حسين ، حادثه حسين ، روح حسين ، همه چيز حسين هيجان است ، تحريك است ، درس است ، القاء نيروست ، اما چه طور القاء نيرويى ؟ چه جور درسى ؟ آيا از آن جهت كه مثلا به يك قوم به خصوصى منتسب است ؟! يا از آن جهت كه شرقى است ؟ يا از آن جهت كه مثلا عرب است و غير عرب نيست ؟! يا به قول بعضى از ايرانى ها از آن جهت كه مثلا زنش ‍ ايرانى است ؟!

اساسا در وجود حسين يك چنين حماسه هايى نمى تواند وجود داشته باشد و علت شناخته نشدن حسين هم همين است . چون حماسه او بالاتر و مافوق اينگونه حماسه هاست ، كمتر افراد مى توانند او را بشناسند، حالا ببينيم كه واقعا چطور است ؟ شما در جهان يك شخصيت حماسى مانند شخصيت حسين بن على از نظر شدن حماسى بودن و از نظر علو و ارتفاع حماسه يعنى جنبه هاى انسانى نه جنبه قومى و ملى پيدا نخواهيد كرد. حسين سرود انسانيت است ، نشيد انسانيت است و به همين دليل نظير ندارد، و به جرأت  عرض مى كنم كه نظير ندارد. شما در دنيا حماسه اى مانند حماسه حسين بن على پيدا نخواهيد كرد، چه از نظر قدرت و قوت حماسه و چه از نظر علو و ارتفاع و انسانى بودن آن . و متاءسفانه ما مردم اين حماسه را نشناخته ايم .(حماسه حسينى ، ج 1، ص 121)

توسعه شخصيت انسانى 

توسعه شخصيت انسانى همان بود كه على عليه السلام داشت و مى فرمود: و حسبك داء ان تبيت ببطنه و حولك لكباد تحن الى القد يا مى گفت : و هذا اخو غامد و قد ورد خيله الانبار... و او ان امرءا مسلما مات على هذا اسفا...

توسعه شخصيت اين است كه واقعا انسان بگويد:

من از بينوايى نيم روى زرد

غم بينوايان رخم زرد كرد

توسعه شخصيت اين است كه حسين عليه السلام فرمود: انى لم اخرج اشرا و لا بطرا...يا گفت : من راى سلطانا جائرا مستحلا لحرام الله ... .(حماسه حسينى ، ج 3، ص 69و70 )

 هر چه روح بزرگ تر، قوى تر است 

از كلمات امام حسين عليه السلام است كه : القدره تذهب الحفيظه ؛يعنى قدرت و توانايى و نيرومندى ، خشم و كينه و حقد را را از بين مى برد.ولهذا انسان ها به هر اندازه از نظر روحى قوى تر باشند، عقده كمترى دارند، و هر چه انسان از نظر روحى ضعيف تر باشد و در خودش در مقابل ديگران بيشتر احساس ضعف كند، عقده بيشترى در روحش هست . (آشنايى با قرآن ، ج 8، ص 330)

 تاكتيك تبليغى مروت و انسانيت 

تاكتيك تبليغاتى ابا عبدالله نشان دادن مروت و انسانيت در همه خلال حادثه بود - از بين راه تا دهم محرم - از قبيل آب دادن به دشمن و ابتدا به جنگ نكردن .(حماسه حسينى ، ج 3، ص 340 )

آزاد مرد و انسان باشيد! 

يكى از سخنان امام همان جمله اى است كه امام در واپسين لحظات حياتش ‍ گفت خيلى هم شنيده ايد، پس از آنكه آن جنگ ها را كرده است ؛ حمله كرده است ، جنگ تن به تن كرده است ، فوق العاده خسته شده است و به واسطه ضربات تيرها روى زمين افتاده و خون زيادى از بدنش آمده و ديگر قدرت روى پا ايستادن ندارد. حداكثر اين است كه مى تواند خودش را روى كنده هاى زانو بلند كند و به شمشيرى تكيه بدهد.

ديگر رمق در وجودش نيست . متوجه مى شود كه گويا مى خواهند بروند خيمه هاى حرم را غارت كنند. به هر زحمتى هست بلند مى شود و فريادش ‍ را بلند مى كند :  يا شيعه آل ابى سفيان ! اى خود فروختگان اى شيعيان آل ابى سفيان ! اى كسانى كه خودتان را به نوكرى اينها پست كرده ايد! واى بر شما ان لم يكن لكن دين و كنتم لا تخافون المعاد فكونوا احرارا فى دنياكم ؛ اگر مسلمان نيستيد، انسان باشيد، يك ذره حريت در وجود شما باشد، آزاد مرد باشيد. گيرم به خدا و قيامت معتقد نيستيد، ولى اين مقدار احساس شرافت در خودتان بكنيد؛ يك انسان شريف يك كسى كه بويى از انسانيت برده باشد، دست به چنين كارى كه شما زديد نمى زند.

گفتند: چه مى گويى فرزند فاطمه ؟! ما چه كارى بر خلاف حريت كرديم ؟

فرمود: انا اقاتلكم و انتم تقاتلوننى و النساء ليس عليهم جناح(گفتارهاى معنوى ، ص 189و190)

 فدايى انسانيت 

وقتى انسان حسين را با اين صفات و خصايل مى شناسد، مى بيند حق است و سزاوار است كه نام او تا ابد زنده بماند، چون حين مال خود نبود، خودش ‍ را فداى انسان كرد، فداى اجتماع انسانى كرد، فداى توحيد كرد، فداى عدالت كرد، فداى انسانيت كرد. از اين جهت افراد بشر همه او را دوست مى دارند. وقتى انسان ، ديگرى را مى بيند كه در او هيچ چيزى از خود فردى وجود ندارد و هر چه هست شرافت و انسانيت است ، او را با خودش متحد و يكى مى بيند.

پيوند انسان هاى مؤ من با حسين 

ما چرا امروز فدايى حسين هستيم ؟ چون آنچه را پيغمبر فرمود كه : حسين منى و انا من حسين همه ما در خودمان احساس مى كنيم ؛ يعنى حسين را از خود و خود را از حسين جدا نمى بينيم . ما حسين را به صورت يك فرد كه منظورش انجام تقاضاهاى شخصى خود است نمى بينيم . ما او را يك روح كلى مى بينيم كه قبل از وقت در فكر ما بوده ، پس او از ما است و ما از او هستيم ، او از بشريت است و بشريت از اوست ، او با روح ما و سرنوشت ما آميخته است . ما از او و او از ما است .(حماسه حسينى ، ج 3، ص 69)

ريشه حب و بغض 

نمونه هاى مختلف انسان ها را مورد نظر قرار مى دهيم . نسبت به بعضى افراد نظير شمر و يزيد در گذشته و موسى در حال احساس تنفر مى كنيم و نسبت به بعضى ديگر شهيدان كربلا در گذشته و لوموميا در عصر حاضر احساس ‍ تحسين و همدردى مى كنيم ، چرا؟ آيا اين نوعى جانشين سازى است ؟ و چون خود را به جاى شهيدان كربلا و يا لومومبا كه فكر مى كنيم هم طبقه ما هستند مى گذاريم به حال خودمان وقت مى كنيم و شمر و يزيد و چومبه را به جاى دشمنان ستمگر خود مى گذاريم احساس تنفر مى كنيم ؟ يا اينكه در اينجا خود را به كنارى كشيده ايم و از دريچه انسانيت مى نگريم و مساءله جانشين سازى به هيچ وجه ندارد. اگر شق اول است ، پس آن كه در طبقه شمر و يزيد و چومبه است و دستش مى رسد كه بزند كه بكشد و به مسلسل ببندد و با ستمگر احساس همدردى و همدلى مى كند با آن كه با ستمكشان احساس همدردى مى كند هيچ تفاوتى ندارد، همدردى هر دوشان ناشى از جانشين سازى و غريزه حب ذات است .

يا انسان دوست يا انسانيت دوست 

يا بايد انسان دوست بود و يا انسانيت دوست . لومومبا و چومبه هر دو انسانند، يزيد و امام حسين هر دو انسانند، ولى دو قطب مخالف قرار گرفته اند. اگر اين دو قطب را دوست داشته باشيم معنى اش اين است : ما نسبت به انسانيت و ضد انسانيت بى تفاوتيم ، پس انسانيت دوست نيستيم .

اين است درد انسانيت! 

بوعلى در اشارات درباره اين مسئله كه گاهى يك چيز درد هست ، ولى در عين اينكه درد است لذيذ است ، مثال مى آورد.( خود بوعلى مى گويد كه اين مثال ، مثال دورى است) مى گويد اين نوع درد نظير خارش بدن است كه بدن خارش مى كند و سوزش دارد و انسان وقتى خارش مى دهد، محل خارش درد ميكند و در عين اينكه درد مى كند، خودش مى آيد، اين درد، درد تلخى نيست .

اين درد، دردى است كه جان را مى سوزاند، اشك را جارى مى كند اما غم محبوب است ، غم مطلوب است ، غم مطلوب است . انسان از يك سلسله غمها هميشه فرار مى كند، ولى چطور مى شود كه اگر به ما بگويند: مجلس ‍ ذكر مصيبت امام حسين عليه السلام برقرار است و مجلس خيلى با حالى است مى خواهيم به آنجا برويم ؟ انسان تا دلش مى خواهد به اين مجلس با حال بود، اين درد را احساس كند و اين اشك را بريزد، وقتى اين قطرات اشك مى ريزد، انسان صفايى را احساس ميكند كه آن درد، ديگر در مقابل اين چيزى نيست ، اين است درد انسانيت ! (انسان كامل ، ص 86)

مكتب انسان ساز 

اگر گفتند اين عزا را احياء كنيد، زنده نگهداريد، براى اين است كه اين نكته ها را بفهميم و دريابيم ، براى اينكه عظمت حسين را درك كنيم ، براى اينكه اگر اشكى مى ريزيم از روى معرفت باشد. معرفت حسين ما را بالا مى برد، ما را انسان مى كند، ما را آزادمرد مى كند، ما را اهل حق و حقيقت مى كند، اهل عدالت مى كند، يك مسلمان واقعى مى كند. مكتب حسين ، مكتب انسان سازى است ، نه مكتب گنهكار سازى .حسين سنگر عمل صالح است ، نه سنگر گناهكارى . (حماسه حسينى ، ج 1، ص 85)

منبع : ( منتخب ) کتاب امام حسين(ع) از زبان شهيد مطهرى ، نويسنده : عباس عزيزى