|
آيا انسان نمىداند كه از نطفهاى بىارزش آفريده شده است ، چطور با وجود اين دشمنى آشكار شده است ؟!!
( بخش دوم - قسمت سوم )
پاسخ به روایت قرآن :
سورة یس آیات 77 تا 83
بحث روايتى
در تفسير قمى در ذيل آيه و ما علمناه الشعر و ما ينبغى له ... آمده كه : قريش مىگفتند : آنچه محمد مىگويد شعر است ، خداى سبحان در همين آيه سخن ايشان را رد نموده و فرموده : ما به او شعر نياموختهايم ، و او سزاوار شعرگويى نيست ، و آنچه آورده به جز ذكر و قرآنى مبين نمىباشد . و بدون شك رسول خدا (صلىاللهعليهوآلهوسلّم ) در تمامى طول عمر شريفش حتى يك بار هم شعر نگفت .
در مجمع البيان آمده كه از حسن روايت شده كه رسول خدا (صلىاللهعليهوآلهوسلّم ) وقتى به اين بيت مثل مىزد : كفى الشيب و الاسلام للمرء ناهيا اين طور مىخواند : كفى الاسلام و الشيب للمرء ناهيا ابو بكر روزى به آن جناب عرضه داشت ، شاعر گفته : كفى الشيب و الاسلام ... آنگاه اضافه كرد : من شهادت مىدهم به اينكه تو فرستاده خدايى ، و خدا شعر به تو نياموخته ، و سزاوار تو نيست كه شعر بگويى .
و در همان كتاب آمده كه عايشه گفت : رسول خدا ( صلىاللهعليهوآلهوسلّم ) هر گاه مىخواست به شعر برادر بنى قيس مثل بزند كه گفته بود : ستبدى لك الايام ما كنت جاهلا و ياتيك بالاخبار من لم تزود شعر او را چنين مىخواند و ياتيك من لم تزود بالاخبار و چون ابو بكر اعتراض مىكرد كه شعر اين طور نيست ، مىفرمود : من شاعر نيستم ، و سزاوار من شعر گفتن نيست . مؤلف : در الدر المنثور هم اين دو خبر از حسن و عايشه به همين عبارت كه مجمع البيان آورده نقل شده .
و صاحب الدر المنثور اخبار ديگرى از تمثلهاى رسول خدا (صلىاللهعليهوآلهوسلّم ) نقل كرده . و نيز در مجمع البيان آمده : و اما اينكه آن جناب در ميدان جنگ رجز مىخواند ، و مىفرمود : انا النبى لا كذب انا ابن عبد المطلب جمعى گفتهاند كه : اصلا اين ارجوزه شعر نيست . بعضى ديگر گفتهاند : اين يك بيت اتفاقى از آن جناب سرزد ، و نخواسته شعر بگويد . اين بيت از آن جناب نقل شده و در بارهاش بحث زيادى كردهاند ، و به نظر ما طرح روايت و نپذيرفتن آن آسانتر از آن است كه شعر بودن آن را انكار كنيم ، و يا بگوييم به طور اتفاق از آن جناب سرزده ، و قصد شعر گفتن نداشته .
و در الدر المنثور در تفسير جمله لينذر من كان حيا ... گفته : ممكن است مراد از كسى كه زنده باشد ، كسى كه عاقل باشد بوده باشد ، همچنان كه از على ( عليهالسلام ) هم اين معنا نقل شده . و در تفسير قمى در روايت ابى الجارود از حضرت ابى جعفر ( عليهالسلام ) نقل شده كه در تفسير جمله و اتخذوا من دون الله تا جمله محضرون فرموده : خدايان مشركين توانايى يارى مشركين را ندارند ، و مشركين قشونى هستند براى آلهه كه روزى احضار مىشوند .
و از تفسير عياشى نقل شده كه از حلبى از امام صادق ( عليهالسلام ) روايت كرده كه فرمود : ابى بن خلف استخوان پوسيدهاى را از ديوارى كند ، و آن را با دست نرم كرد و با خود گفت : آيا بعد از آنكه استخوانى پوسيده شديم ، دوباره به خلقتى جديد خلق مىشويم ؟ خداى تعالى در پاسخش اين آيه را فرستاد : قال من يحيى العظام و هى رميم قل يحييها الذى انشاها اول مرة و هو بكل خلق عليم .
مؤلف : الدر المنثور به طرقى بسيار نظير اين حديث را از ابن عباس ، عروة بن زبير ، قتاده ، سدى ، و عكرمه آورده ، و نيز از ابن عباس روايت كرده كه گفت : گوينده اين سخن عاص بن وائل بوده و باز به طرقى ديگر از ابن عباس نقل كرده كه گفت : گوينده آن عبد الله بن ابى بوده است . و در كتاب احتجاج در ضمن احتجاج امام صادق ( عليهالسلام ) آمده كه : سائل پرسيد : آيا روح آدمى بعد از بيرون شدن از قالبش متلاشى مىشود ؟ و يا همچنان باقى مىماند ؟ امام ( عليهالسلام ) فرمود : نه ، بلكه تا روزى كه در صور دميده شود باقى مىماند ، و بعد از آنكه در صور دميده شد ، همه چيز باطل و فانى مىشود ، ديگر نه حسى مىماند و نه محسوسى ، آنگاه دوباره همه چيز به حال اول خود برمىگردد ، همان طورى كه مدبر آنها بار اول ايجاد كرده بود ، و اين بعد از گذشتن چهار صد سال سكون و آرامش خلق در فاصله بين دو نفخه است .
سائل پرسيد : چگونه مىتواند دوباره مبعوث شود با اينكه بدنش پوسيده و اعضاى آن متفرق شده ، يك عضوش در يك شهرى طعمه درندگان شده ، و عضو ديگرش در شهرى ديگر مورد حمله حشرات آنجا گشته ، و عضو ديگرش خاك شده با خاك آن شهر به صورت ديوار در آمده ؟ امام صادق ( عليهالسلام ) فرمود : آن خدايى كه بار نخست او را از هيچ آفريد و بدون هيچ الگويى صورتگرى كرد ، مىتواند دوباره به همان وضع اول اعادهاش دهد .
سائل عرضه داشت : اين معنا را برايم بيشتر توضيح بده . فرمود : هر روحى در مكان مخصوص به خود مقيم است ، روح نيكوكاران در مكانى روشن و فراخ و روح بدكاران در تنگنايى تاريك ، و اما بدنها خاك مىشود ، همان طور كه اول هم از خاك خلق شده بود ، و آنچه درندگان و حشرات از بدنها مىخورند و دوباره بيرون مىاندازند ، در خاك هست و در پيشگاه خدا كه هيچ چيز حتى موجودى ريز به اندازه ذره در ظلمات زمين از او غايب نيست ، و عدد تمامى موجودات و وزن آنها را مىداند ، محفوظ است و خاك روحانيان به منزله طلا است در خاك . پس چون هنگام بعث مىرسد باران نشوز به زمين مىبارد ، و زمين ورم مىكند ، پس خاك بشر نسبت به خاكهاى ديگر ، چون خاك طلايى كه با آب شسته شود ، مشخص مىگردد و چون كرهاى كه از ماست بگيرند ، جدا مىشود . پس خاك هر قالبى به قالب خود درمىآيد ، و به اذن خداى قادر ، بدانجا كه روح او هست منتقل مىشود ، صورتها به اذن صورتگر به شكل اول خود برمىگردد و روح در آن دميده مىشود . و چون خلقت هر كسى تمام شد هيچ كس از خودش چيزى را ناشناخته نمىيابد .
و در نهج البلاغه مىفرمايد : چون خدا اراده مىكند او را دوباره خلق كند ، مىگويد : باش و او بىدرنگ خلق مىشود ، و اين گفتن چون گفتن ما با صوت و آوازى كه شنيده شود نيست ، بلكه كلام خداى سبحان همان فعل اوست ، كه آن را ايجاد كرده است در حالى كه مثل آن قبلا نبود ، چون اگر مىبود قديم بود و خداى دوم مىشد .
و نيز در نهج البلاغه است كه : خداى سبحان مىگويد ، ولى نه با تلفظ ، و اراده مىكند ، ولى نه با نيت و ضمير .
و در كافى به سند خود از صفوان بن يحيى روايت آورده كه گفت : به حضرت ابى الحسن ( عليهالسلام) عرضه داشتم : در باره اراده خدا و خلق كردنش ، چيزى بفرما مىگويد : آن جناب فرمودند : اراده در ما مخلوقات به معناى ضمير و خواست باطنى است كه به دنبال آن فعل از ما سرمىزند ، و اما اراده در خداى تعالى به معناى ايجاد و احداث فعل است نه غير آن ، براى اينكه : خداى تعالى احتياج به تروى و تفكر قبلى ندارد ، او مثل ما نيست كه قبل از هر كار نخست تصميم بگيرد و سپس در طرز پياده كردنش فكر كند اين گونه صفات در خداى تعالى نيست و از خصايص مخلوقات است . پس اراده خدا همان فعل است نه غير ، به آن فعل مىگويد : باش و آن فعل وجود پيدا مىكند ، اينهم كه گفتيم مىگويد گفتن با تلفظ و نطق به زبان نيست ، و تصميم و تفكر ندارد ، و همان طور كه خودش كيفيت ندارد ، فعل او نيز كيفيت ندارد .
مؤلف : روايات وارده از ائمه اهل بيت (عليهمالسلام)در اينكه اراده خدا از صفات فعل است زياد است ، به طورى كه به اصطلاح علمى به حد استفاضه مىرسد .
منبع : ترجمة تفسیر الميزان حضرت آیت الله علامه طباطبایى (رحمه الله) ترجمة الميزان ج : 17 ص : 158 تا 178 |
