بگو: به من خبر دهيد اگر آبهاي (سرزمين) شما در زمين فرورود چه کسي مي‏تواند آب جاري در دسترس شما قرار دهد؟

در آخرين آيه به عنوان ذکر يک مصداق از رحمت عام خداوند که بسياري از مردم از آن غافلند، مي‏گويد: «به آنها بگو به من خبر دهيد اگر آبهاي مورد استفاده شما در زمين فرورود چه کسي مي‏تواند آب جاري در دسترس شما قرار دهد»؟! (قل أرأيتم ان أصبح ماؤکم غوراً فمن يأتيکم بماء معين(.

مي‏دانيم زمين از دو قشر مختلف تشکيل شده: «قشر نفوذپذير» که آب را در خود فرومي‏برد و در زير آن «قشر نفوذناپذير» است که آب را در آنجا نگاه مي‏دارد، تمام چشمه‏ها، چاهها، قناتها از برکت اين ترکيب خاص به وجود آمده، زيرا اگر تمام روي زمين تا اعماق زياد قشر نفوذپذير بود آبها چنان در زمين فرومي‏رفتند که هرگز دست کسي به دامانشان نمي‏رسيد، و اگر همه نفوذناپذير بودند آبها روي زمين مي‏ايستادند و تبديل به يک باتلاق مي‏شدند، يا به زودي به درياها مي‏ريختند، و به اين ترتيب تمام ذخائر زير زميني آب از دست مي‏رفت.  اين نمونه کوچکي از رحمت عام خدا است که مرگ و حيات انسان سخت با آن گره خورده است.

«معين» از ماده‏ي «معن» (بر وزن طعن) به معني جريان آب است، و گاه گفته‏اند از «عين» گرفته شده، و ميم آن زائده است، لذا بعضي از مفسران «معين» را به معني آبي گرفته‏اند که با چشم ديده مي‏شود هر چند جاري نباشد.  ولي بيشتر آنرا به همان معني آب جاري تفسير کرده‏اند،  گرچه آب نوشيدني منحصر به آب جاري نيست، ولي بدون شک آبهاي جاري بهترين نوع آنها محسوب مي‏شوند، خواه به صورت چشمه‏ها باشد يا نهرها و يا قنات و چاههاي جوشان.

بعضي از مفسران نقل کرده‏اند که يکي از کفار هنگامي که اين آيه را شنيد که مي‏گويد: «اگر آبهاي مورد استفاده شما در زمين فرورود چه کسي آب جاري در اختيار شما مي‏گذارد» گفت: «رجال شداد و معاول حداد»! «مردان قوي پنجه و کلنگهاي تيز. آب را از اعماق زمين بيرون مي‏کشند»! اما شب خوابيد آب سياه چشمان او را فراگرفت، در اين حال صدائي شنيد که مي‏گويد: «آن مردان قوي پنجه و کلنگهاي تيز را بياور تا اين آب را از چشم تو بيرون کشند»!   اما امروز مي‏دانيم که اگر قشر «نفوذناپذير» زمين از ميان برود هيچ انسان قوي پنجه، و هيچ کلنگ تيز نمي‏تواند آبي استخراج کند.

نکته:

در رواياتي که از ائمه‏ي اهل‏بيت عليهم‏السلام به ما رسيده، آيه‏ي اخير به ظهور حضرت مهدي عليه‏السلام و عدل جهان‏گستر او تفسير شده است، از جمله در حديثي از امام باقر عليه‏السلام در تفسير اين آيه مي‏خوانيم:

«نزلت في الامام القائم (ع) يقول ان اصبح امامکم غائباً عنکم، لا تدرون اين هو؟ فمن يأتيکم بامام ظاهر يأتيکم باخبار السموات والارض، و حلال اللَّه و حرامه، ثم قال: واللَّه ما جاء تأويل هذه الاية، و لابد أن يجي‏ء تأويلها.

«اين آيه درباره‏ي امامي نازل شده است که قيام به عدل الهي مي‏کند (حضرت مهدي) مي‏گويد: اگر امام شما پنهان گردد، و نمي‏دانيد کجاست؟ چه کسي براي شما امامي مي‏فرستد که اخبار آسمانها و زمين، و حلال و حرام خدا را براي شما شرح دهد».

سپس فرمود: «به خدا سوگند تأويل اين آيه نيامد و سرانجام خواهد آمد».

روايات در اين زمينه فراوان است و بايد توجه داشت که همه از باب «تطبيق» است، و به تعبير ديگر ظاهر آيه مربوط به آب جاري است که مايه حيات موجودات زنده است، و باطن آيه مربوط به وجود امام و علم و عدالت جهان‏گستر او است که آن نيز مايه حيات جامعه انساني است.

بارها گفته‏ايم که آيات قرآن معاني متعدد، و ظاهر و باطن دارد، ولي اين نکته را نيز مؤکداً تکرار مي‏کنيم که پي بردن به بطون آيات جز براي پيامبر و امام معصوم ممکن نيست و هيچکس حق ندارد چيزي به عنوان باطن آيه از پيش خود مطرح کند، آنچه ما مي‏گوئيم مربوط به ظواهر آيات است، و آنچه مربوط به بطون آيات است فقط بايد از معصومين بشنويم.

سوره‏ي «ملک» با حاکميت و مالکيت خداوند شروع شد، و با رحمانيت او که آنهم شاخه‏اي از حاکميت و مالکيت او است پايان مي‏گيرد، و به اين ترتيب آغاز و انجامش کاملا منسجم است.

منبع  :  تفسير نمونه ، اثر مرجع عالیقدر اسلام آیت الله مكارم شیرازى

در همین زمینه:

 تفسیر  صوتی آیه 30 سوره ملک ( مفسر :  آقای دکتر محمد علی انصاری )