حق الناس ( قسمت دوم (

حجت السلام والمسلمین شاه آبادی

بسم الله الرحمن الرحيم

الحمد لله ربّ العالمين و الحمد لله الذی لا مُضادّ له في مُلكه و لا مُنازِعَ لَهُ في أمره. الحمدالله الذی لا شريك لَهُ في خلقه ولا شبيه لَهُ في عَظَمَتِه (جزء من دعاء الإفتتاح) وصلّی الله علی سيدّنا ونبيّنا محمّد صلّی الله عليه وعلی آله الطاهرين واصحابه المنتجبين.عبادالله ! أُوصيكم و نفسي بتقوی الله و اتّباع امره و نهيه.

همانطورکه اشاره شد،حقوق اقسامی داردکه حق خداو حق الناسازجمله آنهاست.حقوقي كه خدا بر ما دارد وحقوقي كه مردم بر ما دارند .دربرخی عبارات هم سخن ازحق النفس آمده یعنی باوجوداینکه انسان مختاراست اجازه ندارد به بدن خودآسیب جدی بزند.

آیا انسان مي تواند خودكشي كند؟ خير ، حق حيات ، حق بدن است. درروایت آمده که روزي شخصي به مسجد رفت و به عبادت پرداخت تاجایی که از زندگي و اولاد خود جدا شد، این خبر به امام امیرالمونین حضرت علي (ع) رسيد .حضرت فرمودند: این کارنه تنها پسندیده نیست بلکه دشمنی باخوداست  .بنابراین انساناین اجازه رانداردکه حق حیات وزندگی راازخودنیزسلب کندچه رسد به حقوق دیگران.

در اینجا لازم است به نکاتی اشاره شود  :

1.       مسئله مهمي كه در اينجا مطرح مي شود اين است كه هيچ يك از اين حقوق نباید بواسطه دیگری به فراموشی سپرده شودویاازاهمیت بیفتد. به طور مثال گروهي گمان میکنند که وقتی شما حق الناسرارعایت کردی دیگربقیه مسائل مهم نیست .مي گويند حق مردم را پايمال نكن ، با خدا مي توان كنار آمد. این کلام باطلی است زیراانبایدباتاکیدروی یک قسم ، بخش ديگر را رها سازيم. آباد كردن يك منطقه به معناي نابودي مناطق ديگر نيست. ممكن است از نظر درجه اهميت تفاوت داشته باشند ولي هر يك در جاي خود مورد توجه است.

2.       حق ، كوچك و بزرگ ، خرد و كلان،زن ومرد ندارد.اگرشخصی گمان کند که رعایت حقوق مختص بزرگسالان است یا مخصوص هم کیشان خودمیباشد این هم کلام غیرصحیحی میباشدبلکه درمعارف اسلامی هرانسانی چه کوچک باشدچه بزرگ حقوقش محترم است ودرصورت پایمال شدن آن حق دارد آنرامطالبه کند.فرقی هم بین فرزندان خودانسان بادیگران نیست همانطوریکه باید حقوق فرزنددیگران راکردباید حقوق فرزندان خودرامراعات نمود.همانطوریکه جنسیت وملیت دراین زمینه جایگاهی ندارد.

3.       اگردیگران نسبت به ماوظایفی دارندبه این معنانیست که ماحق سوءاستفاده ازاین موقعیت را داریم .اگرکسی وظیفه داردازمااطاعت کند ماحق نداریم به ایشان اهانت کنیم یاتحقیرکنیم . اگرخداوندفرموده که دستورات پدرومادررااطاعت کنید یاایشان راآزارندهید این قطعابه این معنانیست که پدریامادرحق دارند هرگونه دستوری به فرزندان بدهندوآرامش وراحتی وآسایش رااززندگی فرزندانشان سلب کنند .اگروظائفی برعهده زن وشوهرفرارداده شده این نبایدمنجربه سوءاستفاده طرف مقابل شود.

اهمیت حق الناس

علاوه برآنچه دراهمیت حق الناسمطرح گردید این موضوع هم جای تأمل داردکه تقریبادرتمامی ابواب فقهی مساله حق الناس وجودداردبه عنوان مثال درباب طهارت ،اگرآبی که انسان باآن وضومیگیرد غصبی باشد ،وضووغسل اوباطل است .لباس نمازگزارومکانی که مؤمن میخواهددرآن نمازبخوانداگرغصبی باشد نمازش موردقبول نیست .همینطوردرحج وجهادواحکام معاملات ومسائل اقتصادی که پراست ازمسائلی که مربوط است به رعایت حقوق مردم.

امیرالمؤمنین علی علیه السلام در نهج البلاغه می‌فرمایند: «به خدا قسم اگر جهان هستی را به من بدهند و بگویند كه به ناحق یك پوست جو را از دهان مورچه ای بگیر، من این کاررا نمی كنم».نه برای ریاست و نه برای مال دنیا و نه برای اینكه به نوایی برسد، حضرت حاضر نیست به یك مورچه ظلم كند و پوستی را كه در دهان مورچه است، بیجا بگیرد.

أبو ثمامه يكى از شيعيان حضرت جواد عليه‏السلام است ، به آن جناب عرضه داشت :

مى‏خواهم معتكف مكه و مدينه شوم ، ولى بدهكارم ، حضرت فرمود :

به منطقه خود برگرد تا بدهى خود را بپردازى ، سعى كن خدا را با قرض داشتن ملاقات نكنى كه مؤمن خيانت نمى‏كند.

عَنْ عَلىٍّ عليه‏السلام قالَ : سَمِعْتُ رَسُولَ اللّهِ صلى‏الله‏ عليه ‏و‏آله يَقُولُ : مَطَلُ الْمُسْلِمِ الْمُوسِرِ ظُلْمٌ لِلْمُسْلِمينَ.

على عليه‏السلام مى‏فرمايد :از رسول خدا صلى‏الله‏ عليه ‏و‏آله شنيدم فرمود :

مسامحه و امروز و فردا كردن كسى كه توانايى بر پرداخت بدهى دارد ،ستم به مسلمانان است .

یکی ازمصادیق مهم حق الناسپرداخت خمس وزکات است که بایدبه مصارفش برسد.

حضرت صادق عليه‏السلام مى‏فرمايد :

شديدترين حال انسان در قيامت وقتى است كه مستحقين زكات و خمس جلوى انسان را بگيرند و بگويند : خداوندا ! اين شخص خمس يا زكات ما را به ما نپرداخته ، پس خداوند از حسنات اين شخص به آن‏ها عوض مى‏دهد.

محدث خبير ، مرحوم علاّمه مجلسى رحمه‏الله از على بن أبى حمزه حكايت مى‏كند :

دوستى داشتم از كاتبان حكومت ننگين بنى‏اميه بود ، روزى به من گفت : علاقه دارم شرفياب محضر مقدس حضرت صادق شوم ، براى من جهت زيارت آن جناب از آن حضرت اجازه بگير .

از امام صادق عليه‏السلام اجازه گرفتم ، حضرت اجازه دادند ، به خدمت حضرت صادق رسید و پس از سلام نشست ، سپس گفت : فدايت شوم ، من دفتردار اين قوم بودم و از اين راه به ثروت سنگينى رسيده‏ام و در تحصيل اين ثروت حلال و حرام خدا را رعايت نكرده‏ام .

امام صادق عليه‏السلام فرمود : اگر براى بنى‏اميه كاتب و خدمتکار نبود ، حق ما از بين نمى‏رفت ، اگر مردم آنان را رها مى‏كردند آنان به چيزى از مال و حكومت نمى‏رسيدند .

آن مرد به حضرت عرضه داشت : تكليف من چيست ؟ آيا براى من راه نجاتى هست ؟

حضرت فرمود : اگر تو را راهنمايى كنم به راهنمايى من توجه مى‏كنى ؟

گفت : آرى .

حضرت فرمود : از آنچه با تكيه بر بنى‏اميه جمع كرده‏اى خود را آزاد كن ، هر كس را مى‏شناسى ، مالى از او پيش تست آن را به او برگردان و هر كه را نمى‏شناسى از جانب او در راه خدا صدقه بده ، اگر اين چنين برنامه‏اى كه گفتم انجام دهى بهشت را براى تو ضامن مى‏شوم .

على بن ابى حمزه مى‏گويد : آن جوانمرد با ما به كوفه برگشت و چيزى در دست خود بفرمان حضرت صادق عليه ‏السلام باقى نگذاشت ، حتى لباس بدن خود را هم از خود دور كرد .

من چيزى به او دادم و لباسى براى او خريدم و برايش خرجى فرستادم ، چيزى بر او نگذشت كه مريض شد ، از او عيادت كرديم ، پس از آن روزى به سراغش آمدم كه در حالت نزدیک مرگ بود ، چشمش را گشود و گفت : اى على بن حمزه ! به خدا قسم امام صادق به عهدش وفا كرد ، آن گاه از دنيا رفت ، تا دفن او کارهایش رابه عهده گرفتیم ، پس از مدتى به محضر امام صادق عليه‏السلام شتافتم ، به من نظر كرد و فرمود :

واللّه نسبت به دوستت به عهدم وفا كردم .

عرضه داشتم : فدايت درست مى‏گويى ، به خدا قسم همين مسئله را وقت مرگش گفت.

درپایان هم به ذکرروایتی ازنبی اکرم صلی الله علیه وآلهمجلس رامتبرک میکنیم.

پيامبر اسلام  صلی الله علیه و آله و سلّم فرمود :

اهل آتش از بوى برخی ازجهنمیان  در اذيت و آزارند ، اينان از حميم جهنم مى‏آشامند و فريادشان به واويلا بلند است ، يكى از آن‏ها شخصی است که در صندوقى از آتش است . آن كسى است كه از دنيا رفته و حقى از حقوق مردم برگردن او مانده.

منبع : مرکزاسلامی هامبورگ

دریافت فایل تصویری

حق الناس ( قسمت اول )