|
بخشیده شدن حق الناس با توبه و عدم امکان جبران
پرسش :
خداوند فرمود:(اگر بنده گناهکاری توبه کند و دیگر سراغ گناهان گذشته نرود نه تنها همه گناهانش را می بخشم بلکه تمام آنها را به نیکی و صواب مبدل می کنم).
و در حدیث دیگر آمده که: (خداوند از حق خود می گذرد اما ازحق الناس نمی گذرد(
پاسخ :
1- اگر آدمی توبه کرد توبه او شرایطی دارد که از آن شرائط است: تا آنجا که ممکن است حق الله مثل واجبات ترک شده و حق الناس مثل بدهکاریها و ستمهایی که روا داشته است را باید جبران کند و الا توبه او با شرایط آن صورت نگرفته است. البته همه اینها مشروط به توان و وسع توبه کننده است.
2- چنان چه توبه کننده واقعاً توان جبران واجبات و وظایف ترک شده در حق اللهیا در انجام وظایفش در مورد جبران حق الناس را نداشته باشد، در این جا خداوند متعال به خاطر توبة او مشکلاتش را جبران خواهد کرد. حال اگر کسی توبه کرد و حق اللهو حق الناس را با قدرت بر جبران، استرداد حق نکرد. ممکن است خداوند حق اللهرا در حق او ببخشاید ولی حق الناس در این صورت بخشودنی نخواهد بود. البته بعضی از گناهان دیگر قابل جبران یا قضاء نیستند مثلاً جواب سلام کسی را نداده است این اگر چه ترک یک واجب است اما دیگر جبران آن ممکن نیست. یا نعوذ باللهبه گناهانی مثل زنا و... گرفتار آمده است در این جا صرف توبه و انابه کافی است.
3- قرآن مجید می فرماید: ( إِلاّ مَنْ تابَ وَ آمَنَ وَ عَمِلَ عَمَلاً صالِحًا فَأُوْلئِکَ یُبَدِّلُ اللّهُ سَیِّئاتِهِمْ حَسَناتٍ وَ کانَ اللّهُ غَفُورًا رَحیمًا، ) مگر کسانی که توبه کرده و ایمان آورده و عمل صالح انجام می دهند که این افرادخداوند بدیهای آنان را تبدیل به خوبیها و حسنات می کند وخداوند بسیار بخشنده و مهربان است . (سوره فرقان.آیه 70 ) * می بینیم که در این آیه ایمان و عمل صالح را شرط این تبدیل سیئات به حسنات می داند. 1
*تفسیر آیه 70 سوره فرقان
(تفسیر اول )
تفسیر نمونه :
ولي از آنجا که قرآن مجيد هيچگاه راه بازگشت را به روي مجرمان نميبندد و گنهکاران را تشويق و دعوت به توبه ميکند، در آيهي بعد چنينميگويد:
«مگر کسي که توبه کند و ايمان آورد و عمل صالح انجام دهد که خداوند گناهانشان را ميبخشد و سيئات اعمال آنها را تبديل به حسنات ميکند، و خداوند آمرزنده و مهربان است»(الا من تاب و آمن و عمل عملا صالحا فاولئک يبدل الله سيئاتهم حسنات و کان الله غفورا رحيما).
همانگونه که ديديم در آيهي قبل، سه گناه از بزرگترين گناهان ذکر شده بود جائي که در توبه را به روي اين گونه افراد باز بگذارد دليل بر اين است که هر گنهکار پشيماني ميتواند به سوي خدا بازگردد، مشروط به اينکه توبهاش حقيقي باشد که نشانهي آن عمل صالح جبران کننده است که در آيه آمده، و گرنه مجرد استغفار به زبان، با پشيماني زودگذر به قلب، هرگز دليل توبه نيست.
مسأله مهم در مورد آيهي فوق اين است که چگونه خداوند «سيئات» آنها را تبديل به «حسنات» ميکند؟
تبديل سيئات به حسنات
در اينجا چند تفسير است که همه ميتواند قابل قبول باشد:
- هنگامي که انسان توبه ميکند و ايمان به خدا ميآورد دگرگوني عميقي در سراسر وجودش پيدا ميشود، و به خاطر همين تحول و انقلاب دروني سيئات اعمالش در آينده تبديل به حسنات ميشود، اگر در گذشته مرتکب قتل نفس ميشد در آينده دفاع از مظلومان و مبارزه با ظالمان را جاي آن ميگذارد، و اگر زناکار بود بعدا عفيف و پاکدامن ميشود و اين توفيق الهيرا در سايه ايمان و توبه پيدا ميکند.
- ديگر اينکه خداوند به لطف و کرمش و فضل و انعامش بعد از توبه کردن سيئات اعمال او را محو ميکند، و به جاي آن حسنات مينشاند، چنانکه در روايتي از ابوذر از پيامبر اسلام صلي الله عليه و آله ميخوانيم: روز قيامت که ميشود بعضي از افراد را حاضر ميکنند خداوند دستور ميدهد گناهان صغيره او را به او عرضه کنيد و کبيرهها را بپوشانيد، به او گفته ميشود تو در فلان روز فلان گناه صغيره را انجام دادي، و او به آن اعتراف ميکند، ولي قلبش از کبائر ترسان و لرزان است. در اينجا هرگاه خدا بخواهد به او لطفي کند دستور ميدهد بجاي هر سيئه حسنهاي به او بدهيد، عرض ميکند پروردگارا! من گناهان مهمي داشتم که آنها را در اينجا نميبينم.
ابوذر ميگويد: در اين هنگام پيامبر صلي الله عليه و آلهتبسم کرد که دندانهايش آشکار گشت سپس اين آيه را تلاوت فرمود «فاولئک يبدل الله سيئاتهم حسنات».
- سومين تفسير اينکه منظور از سيئات نفس اعمالي که انسان انجام ميدهد نيست، بلکه آثار سوئي است که از آن بر روح و جان انسان نشسته، هنگامي که توبه کند و ايمان آورد آن آثار سوء از روح و جانش برچيده ميشود، و تبديل به آثار خير ميگردد، و اين است معني تبديل سيئات به حسنات.
البته اين سه تفسير- منافاتي با هم ندارند و ممکن است هر سه در مفهوم آيه جمع باشند. 2
(تفسیر دوم )
تفسیر صوتی سوره فرقان – قسمت 26 توسط آقای دکتر محمد علی انصاری 3
منبع :
1. سایت حوزه
2. تفسير نمونه مرجع عالیقدر اسلام آیت اللهمكارم شیرازى
3. دریافت فایل صوتی |
