حق الناس به روایت حجت الاسلام قرائتی

( بخش دوم - قسمت اول ) 

  بسم الله الرحمن الرحيم‏ 

  بيننده‏هاى عزيز اين جلسه بحث ما درباره ى حق الناس است. حق الناس كلمه عربى است كه تو روايات هم آمده است. فارسى آن يعنى حق مردم. حق مردم، آبروى مردم، مال مردم، شامل همه ى اين‏ها مى‏شود. مقدارى مى‏خواهيم درباره ى حق الناس صحبت كنيم. بحث بسيار مفيدى است و ما بسيار گرفتار هستيم. من قبل از آن كه بحث را شروع بكنم بايد استغفار كنم كه خدا انشاءالله ما را بيامرزد و توفيق بدهد و اين بحث‏ها، روز قيامت يقه ى خودمان را نگيرد.

يكى از اولياء خدا موعظه مى‏كرد هفته‏اى دو بار، بعد هفته‏اى يك بار موعظه مى‏كرد بعد هم سخنرانيش را تعطيل كرد. گفتند: چرا تعطيل كردى؟ گفت: نگران شدم روز قيامت خدا يقه‏ام را بگيرد و بگويد: حرف هايى را كه زدى چرا خودت عمل نكردى؟  

 همه ما گير هستيم و من قبل از بحث استغفار كنم، بعد از بحث هم بايد استغفار كنم. همه با يك حال خضوعى و يك حال شرمندگى اين بحث را هر كس حق الناس را از بين مى‏برد گوش بدهد. بحثى است كه بچه و بزرگ به آن مبتلا هستند. موضوعات را بر روى تابلو نوشته‏ام :

 قرآن در باره ى حق الناس چه مى‏گويد؟

 حديث چه مى‏گويد؟

مردان خدا در باره ى حق الناس چگونه بوده‏اند؟

 بدترين نوع حق الناس چيست؟

 حق الناس با عبادت‏ها چه مى‏كند؟

 حق الناس شوخى و جدى ندارد. بخشيدنى نيست. اگر كسى ضرر به مال و آبروى مردم بزند خدا از او انتقام مى‏كشد. به هر حال اين، . . . صلواتى بفرستيد. به هر حال مسئله ى حق الناس مسئله ى مهمى است. ما بايد دقت كنيم. اماقرآن، با اين كه كا ر خطائى گير ندارد خوب اشتباه كردم. اما اگر كسى روى خطا مؤمنى را كشت اشتباه كرد. مى‏خواست تير بزند به آهو خورد به آدم، در عين حال بايد ديه بدهد. خون بها بدهد. بايد پول بدهد. مى‏گويد: خطا بوده است عمدى نبوده است. حق الناس است. بله اگر شما خوابت ببرد نماز نخوانى گناه نيست. اما اگر خوابت ببرد كوزه من را بشكنى، پايت بخورد به كوزه من بيفتد بشكند، بيدار شدى بايد پول كوزه را بدهى. حق الناس خواب و بيدارى ندارد.

قرآن در باره ى حق الناس چه مى‏گويد؟

قرآن مى‏گويد: خطئاً خطا هم باشد عمد هم نباشد جريمه دارد. در باره ى حق الناس قرآن مى‏فرمايد: «وَيْلٌ لِلْمُطَفِّفينَ» مطففين/1 واى به حال آن هايى كه كم فروشى مى‏كنند، كم كارى مى‏كنند.

شامل من طلبه مى‏شود كه مى روم روى منبر حرف حسابى نمى‏زنم وقت مردم را مى‏گيرم، من كم فروشى مى‏كنم بايد روى منبر نشسته‏ام حرف بزنم مردم استفاده كنند.

شامل ادارى مى‏شود كه دير مى‏آيد.

 شامل كارگر مى‏شود.

 يعنى حق الناس كار به روحانى و كارگر و كشاورز ندارد. همه گير هستيم از دَم تا دُم «وَيْلٌ لِلْمُطَفِّفينَ» واى به حال آن كس كه كم فروشى مى‏كند.  

 استاد دانشگاه بى مطالعه مى‏رود سر كلاس، معلم سمبل مى‏كند و همه ى ما مى‏توانيم گرفتار حق الناس بشويم. «وَ السَّارِقُ وَ السَّارِقَةُ فَاقْطَعُوا أَيْدِيَهُما» مائده/38 حق الناس طورى است كه خدا چهار تا انگشت را قطع نمى‏كند. البته اسلام انگشت دزدى را قطع مى‏كند كه 26 شرط داشته باشد. اگر بنا باشد هر كس يك بار دزدى كرد دستش را قطع كنند كه نصف مردم بى دست هستند . نه ، آن دزدى دستش قطع مى‏شود كه 26 شرط داشته باشد. دزد مخصوص، يعنى دزدى كه روبروى شاهد عادل باشد. مسلح باشد، قفل را بشكند. حق الناس‏هاى حاد را اسلام برخورد حاد مى‏كند. البته مردم را كه مى‏گويم امت حزب الله را نمى‏گويم. بيرون از ايران شايد هم تو ايران به هر حال مشكل است. در باره ى حق الناس، پس «وَ السَّارِقُ وَ السَّارِقَةُ» يك خانمى اگر سرقت كند، زن و مرد هر كدام سرقت كنند دست قطع مى‏شود و مومنى ولو به اشتباه كشته بشود، چون حق الناس است، در باره ى حق الناس اشتباه و سهو هم نداريم.

حديث چه مى‏گويد؟

 اما حديث، حديث چه مى‏گويد؟ مى‏فرمايد: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص: «مَنْ أَخَذَ أَرْضاً بِغَيْرِ حَقٍّ كُلِّفَ أَنْ يَحْمِلَ تُرَابَهَا إِلَى الْمَحْشَرِ»(تهذيب‏الأحكام، ج‏6، ص‏294) كسى اگر زمين مردم را به ناحق بگيرد، روز قيامت بارش خيلى سنگين است. حالا زمين مردم را بگيرد، فرد از فرد بگيرد. من زمين شما را بگيرم، شما زمين من را بگيريد.

چون چهار رقم دزدى داريم. انواعش را ياد بگيريم:

يك وقت فرد از فرد مى‏دزدد.

 يك وقت جامعه از جامعه مى‏دزدد.

 يك وقت فرد از جامعه مى‏دزدد.

 يك وقت جامعه از فرد مى‏دزدد. همه رقم آن مى‏شود.

فرد از فرد، من زمين شما، شما زمين من. جامعه از جامعه، اسرائيل از فلسطين، امتى از امتى. فرد از جامعه، انسان مال دولت را مى‏چاپد، اختلاس مى‏كند. فرد يك نفر است ولى مال ملت است. جامعه از فرد، دولت مى‏ريزد خانه ى كس را مى‏گيرد به ناحق، البته گاهى بايد مصادره كرد. از طاغوت و اعوان شاه است. احتكار است. ربا است. يك جنايت هايى كرده است، پول جمع كرده است، بايد از او گرفت.  

 يك وقت است جنايت نكرده، گناهى نكرده است ولى مى‏گوييم بيايد مثلاً يك صحنه سازى كنيم اين را تو منگنه بگذاريم. بدون اين كه يك قاضى عادل آگاه قضاوت كند يك دادستان عادل حكم كند، همين طور خودمان مى‏آييم يك پرونده سازى هايى مى‏كنيم، اين را كلافه كنيم. اين هم جامعه از فرد است. بنابر اين چهار رقم مى‏شود. اگر كسى زمين كسى را بگيرد گرفتارى دارد «الْحَجَرُ الْغَصِيبُ فِي الدَّارِ رَهْنٌ عَلَى خَرَابِهَا»(نهج‏البلاغه، حكمت 240) اميرالمؤمنين مى‏فرمايد: آجر دزدى تو خانه اين نشانه ى و مهر اين است كه اين خانه خراب شدنى است. اجازه ندارد هيچ كس در مال كسى تصرف كند. و روايات در اين خصوص زياد است. من مى‏خواهم همه ى حق الناس را در اين جلسه بگويم. بنابر اين 18 تا حديث است، دو تاى آن كافى است.

همه ى ملت ايران احتمالاً اين حديث را شنيده باشند كه رسول اكرم (ص ) يك روز اواخر عمرشان بالاى منبر بودند، فرمودند: من چند روز ديگر از دنيا مى‏روم، كسى از من طلب دارد بگويد. يك نفر پا شد گفت: فلان روز عصابت را مى‏خواستى بزنى به ناقه خورد به بدن من و من مى‏خواهم اين را قصاص كنم. حضرت فرمود: چوب را بياوريد بعد بدنشان را كه نشان دادند آن طرف بدن پيغمبر را بوسيد. البته اين صحنه براى بوسيدن بود. فقط اين طرح بوس بود و گرنه اين حديث داراى دو سه رقم اشكال است.  

 اول اين كه، قصاص فقط مال عمد است. اگر چوب پيغمبر خطا برود، كار خطايى را پول بايد داد ولى قصاص نيست. حتى آدم اگر خطايى بكند نبايد او را كشت. قصاص براى عمد است. اين كه گفت: مى‏خواهم قصاص كنم، بهانه‏اى بود براى اين كه بدن پيغمبر را ببوسد و گر نه پيغمبر معصوم است. نه فكرش خطا مى‏كند نه زبانش و نه دستش. معصوم خطا نمى‏كند.

 يك كسى گفت كه پيراهن من را بو كن، ببين چه بويى مى‏دهد؟ اين طرف تا دولا شد پيراهنش را بو كند، طرف مقابل پيشانى او را بوسيد. اين هم يك چنين برنامه‏اى بود. ولى پيغمبر تسليم اين جريان شد. آگاهانه براى اين كه حق الناس حتى من كه رهبر هم هستم اگر خلاف كردم بايد تسليم بشوم. رسول اكرم حاضر شد چوب بخورد كه حق الناس بگردنش نباشد. اما حديث ديگر از امام كاظم (ع ) .

 هارون الرشيد مقدرى جنس و پول فرستاد براى امام كاظم  ، موسى بن جعفر فرمود: چون در اين حق الناس است من نمى‏گيرم مال مردم است مال مردم را من نمى‏گيرم. مال مردم را امام كاظم رد كرد. يك، رسول اكرم حاضر شد چوب بخورد، دوم كافى است.

بدترين نوع حق الناس : 

 بدترين نوع حق الناس، حق الناسى است كه مظلوم باشد، يتيم باشد. آياتى مى‏فرمايد «وَ آتُوا الْيَتامى‏ أَمْوالَهُمْ وَ لا تَتَبَدَّلُوا الْخَبيثَ بِالطَّيِّبِ وَ لا تَأْكُلُوا أَمْوالَهُمْ إِلى‏ أَمْوالِكُمْ إِنَّهُ كانَ حُوباً كَبيراً» نساء/2 مال يتيم را مخلوط نكنيد با مال خوب، خوب و بد را مخلوط نكنيد، مثلاً مال خوب را بگيريد، مال آشغال بدهيد «وَ لا تَتَبَدَّلُوا الْخَبيثَ بِالطَّيِّبِ» مال خبيث و طيب را مخلوط نكنيد. هر كس مال يتيم را بخورد، قران مى‏گويد: آتش خورده است. يعنى مال براى اين فرد در روز قيامت به صورت آتش مى‏شود. حق الناس بدترين نوعش اين است كه حق كسى را بخورد كه طرف هم حق ندارد، چون گاهى وقت‏ها ممكن است بنده يك كارى مى‏كنم، حق الناس را مى‏خورم، طرف هم مى‏گويد: با ايشان كه نمى‏شود طرف شد. ما كه حريف ايشان نمى‏شويم. از ايشان كه نمى‏شود شكايت كرد.

يك مثل بزنم. يك وقت يك بچه مى‏آيد جاى بچه بنشينيد، بچه مى‏گويد: پا شو جاى من است. با هم دعوايشان مى‏شود. اما يك وقت بنده مى‏آيم، وقتى من وارد شدم بچه خودش مى‏ترسد و فرار مى‏كند. يا رئيس مسجد بچه را بلند مى‏كند يا هيئت امناء. نزديك ماه رمضان است. اين را بگويم. خلاصه اين چون رئيس شده است، اتاق‏ها را به هم مى‏زند، سفره‏ها را پس و پيش مى‏كند و بالاخره من جاى او مى‏نشينم. نمى‏شود هم گفت كه دزدى كرده است. بگوييم آقاى قرائتى دزد است خوب نمى‏شود گفت بگوييم بلند نمى‏شود. خوب، زشت است و بالاخره حق الناس هم هست و اين مظلوم هم آهش به جايى نمى‏رسد. بدترين نوع حق الناس اين است كه آدم حق كسى را بچاپد و طرف هم نتواند كارى بگند. «إِيَّاكَ وَ ظُلْمَ مَنْ لَا يَجِدُ عَلَيْكَ نَاصِراً إِلَّا اللَّهَ»(كافى، ج‏2، ص‏331) بترس از اين كه به كسى ظلم كنى كه يارى ندارد غير از خدا. بعضى افراد اگر به ايشان گران فروختى، فاكتور هست و دادگاه و پدر در مى‏آورد. بعضى وقت‏ها مى‏شود يك تومان و دو تومان را ده تومان بفروشد. طرف هم هيچ جايى را بلد نيست. بترسيد از اين كه طرف دستش به جايى بند نباشد. اين بدترين نوع است.

( ادامه دارد )

منبع : http://www.gharaati.ir/show.php?page=darsha&id=1397