رساله استفتائات بيت المال وحقّ الناس

( قسمت چهارم )

برگرداندن مال دزدى

1198. در صورت برداشتن مال كسى، آيا برگرداندن آن كافى است؟

ج. اگر تصرفى در مال كرده، بايد صاحبش را راضى كند.

پوشيدن دمپايى ديگران

1199. حكم پوشيدن دمپايى ديگران در محل هاى عمومى چيست؟

ج. بدون رضايت صاحبش جايز نيست.

برداشتن چيزى در كودكى از فروشگاه دولتى

1200. اگر در كودكى از فروشگاه دولتى چيزى برداشته باشم، الآن چگونه جبران كنم و يا اگر از كسى چيزى گرفته  ام و امكان دسترسى به او ندارم، حكمش چگونه است؟

ج. بايد با اجازه ى از حاكم شرع، به مقدار آن ردّ مظالم داده شود، على الاحوط.

خسارت زدن گوسفند به ديگران

1201. تعدادى گوسفند دارم كه گاهى به مزارع ديگران رفته و خساراتى وارد كرده  اند بعضى از صاحبان راضى شده  اند و بعضى رضايت نداده اند، مرا راهنمايى كنيد؟

ج. اگر رهاكردن گوسفندان در روز و به نحو معتاد و متعارف بوده، به طورى كه خسارت وارد شده مستند به كوتاهى و تعدّى و تفريط شما نباشد ضامن نيستيد، به خلاف اين كه شما محافظت نكرده باشيد و در هر صورت اگر مصالحه كنيد خوب است.

خراب كردن وسايل توسط تعميرگاه

1202. آيا اگر تعميركارى جهت تعمير وسايل، چه به صورت رايگان يا با دست مزد، موجب خراب تر شدن وسايل مردم شود، آيا ضامن است؟

ج. بله، ضامن است. (به مسأله  ى 1744 رساله رجوع شود.)

مصرف ميوه  ى درختان كنار خيابان

1203. آيا مردم از درختان ميوه ى كنار خيابان ـ كه متعلق به شهردارى است ـ ، مى  توانند استفاده نمايند؟

ج. انسان مى  تواند از ميوه درختى كه در مسير عبور عمومى است، حتى اگر مالك مشخص داشته باشد، بخورد؛ ولى نبايد موجب افساد يا از بين رفتن درخت و ميوه شود و بنابر احوط بايد چيزى از ميوه را با خود نبرد.

مصرف ميوه  هاى زير درختى

1204. خوردن ميوه  هاى زير درخت كه متعلق به ديگرى است به اين نيّت كه آن ميوه  ها خراب مى  شود، چه حكمى دارد؟

ج. بدون رضايت صاحبان آن ها جايز نيست.

استفاده از خانه  هاى سازمانى توسط افرادى كه خانه دارند

1205. استفاده از خانه  هاى مسكونى وابسته به دولت يا مؤسسات ديگر توسط افرادى كه خانه دارند و واجد شرايط نيستند، جايز است؟

ج. اگر خلاف مقررات آن ها باشد، جايز نيست.

ورود به باغ ديگران و خوردن ميوه

1206. آيا جايز است به باغ مردم وارد شد و از ميوه  هاى آن خورد و بيرون برد؟

ج. حرام و موجب ضمان است.

 ريختن چيز لغزنده در محل عبور ديگران

1207. اگر كسى پوست ميوه يا امثال آن را جلوى خانه يا محل عبور عابرين بريزد و پاى كسى بلغزد و به زمين بخورد و خسارتى ببيند، آيا آن فرد ضامن است يا خير؟

ج. اگر به نحو غير متعارف بوده، به گونه  اى كه لغزيدن مستند به تسبيب و اضرار و تعدّى او به عابرين باشد، نه سهل  انگارى خود شخص ـ در چيزهايى كه سيره بر ترك محافظت از آن ها است ـ ، ضامن است، لكن اگر عمدا خود شخص پا بر آن شى ء لغزنده گذاشته، مباشر اقوى است مطلقا و ضامن نيست.

ايجاد سدّ معبر

1208. كسانى كه براى جلب نظر مشترى وسايل خود را بيرون مغازه مى  چينند و سدّ معبر مى  كنند، اگر براى عابر پياده مزاحمت يا خسارت ايجاد كنند، ضامن هستند يا خير؟

ج. در حدّ متعارف مانعى ندارد و ضمان در صورت صدق اضرار و تعدّى به عابرين است.

آتش  سوزى در جنگل ها و باغ ها

1209. افرادى كه براى تفريح به جنگل ها و يا باغ ها مى  روند و جهت پخت غذا و روشن مى  كنند، در صورتى كه يك دفعه باد و طوفان شروع شود و موجب آتش  سوزى شود، ضامن  اند؟

ج. در صورتى كه روشن نمودن آتش در آن مكان شرعا جايز نبوده است، ضامن هستند.

پرداخت خسارت در جايى كه مقصر مشخص نباشد

1210. اگر چند نفر همزمان به طرف ماشينى يا قطارى سنگ پرتاب كنندو سنگ يكى از آن ها، موجب خسارت به قطار شود و يا موجب زخمى شدن فردى شود، چه كسى ضامن آن خواهد بود؟ (در صورتى كه معلوم نباشد سنگ كدام يك از آن ها خسارت زده است)

ج. احتياط در مصالحه  ى به توزيع است و تعيين با قرعه هم ممكن است.

مطالبه طلب از بستگان بدهكار

1211. آيا طلب كاران بنده مى  توانند طلب خود را از پدر و بقيه بستگان بنده مطالبه كنند يا خير؟

ج. خير، نمى  توانند.

پرداخت قيمت واقعى يا قيمت مورد نظر فروشنده

1212. اگر مغازه  دار از خريدار قيمت بيشتر از قيمت واقعى جنس را مطالبه كند، آيا خريدار مى  تواند همان قيمت واقعى را بپردازد يا بايد هر چه فروشنده خواست بپردازد؟

ج. بايد قيمت توافقى را بدهد.

 مستأجرى كه بعد از اجاره منزل برنگردد

1213. شخصى منزلى را به مبلغ معينى اجاره كرده است و موجر هم كليد منزل را در اختيار او گذاشته و مستأجر هم اثاثيه و لوازم منزل را در منزل اجاره اى گذاشته است، پس از آن به قصد آوردن خانواده  اش رفته ولى برنگشته است، موجر نيز هيچ گونه اطلاعى در مورد علت برگشتن وى ندارد، آيا موجر حق تصرف منزل را دارد؟ نسبت به لوازم خانگى مستأجر چه تكليفى دارد؟

ج. تا مدت اجاره تمام نشده است، موجر حق تصرف ندارد؛ مگر در صورت يأس و اطمينان به اين كه ديگر به او دسترسى نخواهد داشت كه در اين صورت وسايل، مجهول المالك مى  شود و از طرف او صدقه مى  دهد و هم چنين مال الاجاره را احتياطا صدقه بدهد.

اختلاف صاحب ملك و اداره

1214. يكى از ادارات دولتى ساختمانى را اجاره كرده است، اما در حال حاضر بين مالك و اداره راجع به مبلغ اجاره اختلاف وجود دارد و او تا صدور حكم دادگاه راضى به اقامه نماز و ديگر تصرفات در آن نمى  باشد، در اين صورت وظيفه ما چيست؟

ج. اختلاف در مبلغ اجاره اى كه مدّت آن تمام نشده است، ضررى به صحت اجاره نمى زند و مستأجر حق استفاده دارد.

اختيارات امانت دار در مال به امانت داده شده

1215. امانت دار در چه صورتى ضامن است؟ آيا امانت دار، مال مردم را مى تواند به ديگران كرايه دهد و يا از آن استفاده ديگرى كند؟

ج. خير، نمى  تواند استفاده  اى از آن بكند؛ مگر با اجازه و اگر استفاده  اى كرد ضامن اصل مال و استفاده  ى از آن است.

تصرف والدين نيازمند در مال فرزندان و بالعكس

1216. آيا پدر و مادر در صورت فقر و بى  نيازى، مى  توانند در اموال فرزندان خود تصرف كنند يا خير؟ و در صورت عكس آن آيا اولاد بدون اجازه مى  توانند در صورت نياز از اموال پدر و مادر بردارند؟

ج. بدون اجازه نمى  توانند، مگر واجب النفقه او باشند و او هم متمكن باشد و امتناع كند كه در حدّ نفقه واجبه، مانعى ندارد بردارند.

شهريه گرفتن در صورت محدود بودن فعاليت هاى درسى

1217. آيا شهريه گرفتن طلبه  اى كه در درس غيبت مى  كند و در كلاس درسى، كمتر شركت مى  كند و يا كمتر درس مى  گيرد، جايز است؟

ج. اگر بدون عذر از مقدار معمول طلاب كمتر درس بخواند، شهريه گرفتن او اشكال دارد.

مطالعه در ساعت بى  كارى ادارى

1218. آيا مى  توان در ساعات كارى در محل كار يا اداره، كه بى  كار هستيم مطالعه نماييم؟

ج. مانعى ندارد.

تقلّب كودكان در امتحانات

1219بعضى از بچه  ها كه سنشان كم است و در امتحانات تقلب مى  كنند و يا كسانى كه عمدا تقلب مى  كنند، حكمشان چيست؟

ج. زمينه سازى شود تا اطفال ـ هر چند تكليف ندارند ـ به اين كار عادت نكنند و افراد بالغ هم ـ در صورتى كه تضييع حق ديگرى در آن باشد ـ گناه كار هستند.

ضمانت معرفى كننده نسبت به سرقت معرفى شونده

1220. اگر شخصى به عنوان كارگر، افرادى را به جايى معرفى كند و بعد از مدتى يكى از آن افراد مبلغى را از كارفرما سرقت نمايد، با توجه به اعتماد كارفرما به آن شخص معرف براى معرفى كارگر مورد اطمينان، آيا معرف ضامن است؟

ج. خير.

فراموش كردن اعمال شب اوّل قبر توسط اجير

1221. فردى براى انجام اعمال شب اوّل قبر ميتى اجير مى  شود اما آن شب فراموش مى كند كه آن اعمال را انجام دهد، وظيفه او چيست؟

ج. ظاهرا اجاره منفسخ مى  شود و اجرت را بايد برگرداند.

( ادامه دارد )

منبع :مركز تنظيم و نشرآثارحضرت آيت اللهبهجت (قدس سره)