نویسنده : سیدصادق میرشفیعی

خدای متعال در قرآن فرموده است:

 « ای کسانی که ایمان آورده اید، در بین خودتان اموالتان را به صورت باطل و ناروا و به ناحق نخورید مگر آن که با رضایت خاطر تجارتی و خرید و فروش و معامله شرعی انجام داده باشید و یکدیگر را به ناحق نکشید مسلما خدا پیوسته نسبت به شما مهربان است «

یعنی اگر اموال به ناحق خورده شده باشد قتل و کشتارهای ناحق در بین مردم پیش می‌آید؟!» (نساء، آیه29).» 

داد و ستد از قدیم الایام در بین مردم بوده و لازمه زندگی اجتماعی است و بهترین و صحیح ترین راه رشد اقتصادی و برطرف شدن نیازهای زندگی است. اگر داد و ستدها بر یک میزان صحیح و مورد توافق طرفین انجام شود و خدای متعال هم روی آن صحه گذاشته باشد، هیچ گونه آفت و خسارتی نخواهد داشت و به نفع همگان تمام خواهد شد، اما اگر از این چارچوب‌های صحیح و سالم تجارتی و خرید و فروش پسندیده بیرون رفت و دچار حیله و نیرنگ و خیانت در حق یکدیگر شدیم؛ مسلما خطرها و خسارت‌های اقتصادی، اخلاقی و فرهنگی بزرگی به همگان وارد می‌شود و فتنه‌های سخت و آشوب و جنگ‌های خانمان سوز برپا خواهد شد. بازار مسلمین باید پیوسته و برقرار و از آفت ها و خطرهای گوناگون در امان باشد تا زندگی مردم بگذرد. معاش اگر درست شد وسیله و زمینه ای می‌شود تا به دین و معاد هم بپردازیم و امر آخرت هم اصلاح شود. راه اصلاح شدن معاش رعایت قوانین و ضوابط شرع مقدس اسلام است که در تمام شوون دنیوی و اخروی ما دستورالعمل دارد و با توجه به این آیات و روایات با آداب و آفات مهم کار و کسب آشنا شویم و به آنها عمل کنیم. رسول گرامی اسلام حضرت محمد(ص) فرمودند:

 «العلم راس الخیر کله والجهل راس الشر کله؛ علم و دانش و آگاهی ریشه تمام خوبی هاست و جهل و نادانی ریشه همه بدی هاست». در هر کاری، علم بهترین راهنمای عقل است. در زندگی روزمره پیوسته ما محتاج علم و دانشیم تا راه بهتر زیستن، سالم زیستن و سعادتمند شدن را بیابیم و در کارها دچار اشتباهات و خطاهای خطرناک و خانمان سوز نشویم. بهترین علم، آگاهی آن است که از قرآن و روایات اهل بیت(ع) به دست می‌آید، چرا که خدا و اهل بیت(ع) هم خوب انسان را می‌شناسند و هم جهان را. آنان خیر و مصلحت انسان و جهان را بهتر می‌دانند. نقشه و پیشنهاد دیگران براساس حکمت و علم نیست بلکه دیگران بیشتر منافع شخصی و یا رفاه موقت دنیوی را فقط ملاک قرار می‌دهند. حضرت علی(ع) فرمودند:

 « ای جماعت تاجران، ابتدا نسبت به احکام دین آگاهی پیدا کنید سپس به تجارت بپردازید! ابتدا نسبت به احکام دین آگاهی پیدا کنید سپس به تجارت بپردازید! ابتدا نسبت به احکام دین آگاهی پیدا کنید سپس به تجارت بپردازید!».

 امیرالمومنین(ع) سه مرتبه این مطلب را تکرار فرموده تا اهمیت آن را برساند، چرا که بدون آگاهی از احکام دین، انسان در هر کاری وارد شود خسارت و خرابی‌های زیادی به بار می‌آورد هم خسارت‌های دنیایی و هم دینی و آخرتی. این سخن شریف از کسی است که به تمام اسرار و احوالات دنیا و اهل دنیا، آفت‌های خطرها، خیرات و برکات آگاهی دارد و مومنین باید پیرو امیرالمومنین(ع) باشند تا از خیرات دنیا و آخرت بهره مند شوند.  

امام صادق(ع) نیز فرمودند: «هر که می‌خواهد تجارت کند، ابتدا باید نسبت به احکام دین آگاهی کافی به دست آورد تا بدین وسیله آن چه حلال و حرام است را شناسایی کند. و هر که در دینش آگاهی لازم را کسب نکند و تجارت نماید، در میان (اموال و معاملات) شبهه‌ناک غوطه‌ور می‌شود.

 روشن است که مال حلال مایه سعادت دنیا و آخرت است و مال حرام جز درد و رنج خفت و خواری و پشیمانی چیزی به دنبال ندارد. عزت و لذت مال حرام کوتاه و مصنوعی است، در دل افراد حرام خوار، شور و شادی و آرامش و صفا نیست، و هیچ خیری از آنها سر نمی زند، و سرانجام دچار ذلت و پشیمانی سختی می‌شوند که دیگر سودی ندارد چرا که در وادی شک و شبهه زیادی غوطه ور گشته اند که هیچ کس توان نجات دادن آنها را ندارد، مگر لطف خداوند که آن هم توفیق می‌خواهد!

منبع : http://www.armandaily.ir/index.php?option=com_content&view=article&id