موضوع بحث مكتب انسانیت است. انسانی كه خود یگانه موجود كاوشگر و محقق جهانی است كه ما می شناسیم، همیشه خودش یكی از موضوعات بحث و تحقیق خودش بوده است؛ یعنی پیوسته یكی از مسائل مورد بحث انسان، خود او بوده است.

مفهوم كلمه ی «انسانیت» همواره با نوعی قدس و تعالی همراه بوده است، چنانكه شئون خاص مافوق حیوان انسان نظیر دانش، عدالت، آزادی و وجدان اخلاقی به عنوان مقدسات شناخته می شوند. پس انسان و انسانیتاجمالاً به عنوان یك امر مقدس شناخته شده و می شود؛ یعنی با آنكه درباره ی بسیاری از مقدسات بشر تردید شده و حتی برخی از آنها مورد انكار قرار گرفته اند، ظاهراً هنوز مكتبی در جهان پیدا نشده است كه عملاً شئون خاص انسانیت را، جنبه های مافوق حیوانیت انسان را تحقیر كند و آنها را تقدیس نكند. مولوی خودمان غزل معروفی دارد كه ذكر آن مناسب است:

بنمای رخ كه باغ و گلستانم آرزوست

بگشای لب كه قند فراوانم آرزوست

یعقوب وار وا اسفاها همی زنم

دیدار خوب یوسف كنعانم آرزوست

زین همرهان سست عناصر دلم گرفت

شیر خدا و رستم دستانم آرزوست

دی شیخ با چراغ همی گشت گرد شهر

كز دیو و دد ملولم و انسانم آرزوست

گفتم كه یافت می نشود گشته ایم ما

گفت آن كه یافت می نشود آنم آرزوست

و سعدی در «طیّبات» [ غزلیات عرفانی سعدی  ]خودش خواسته استقبالی كرده باشد یا جوابی داده باشد؛ می گوید:

از جان برون نیامده جانانت آرزوست

زُنّار نابریده و ایمانت آرزوست

مردی نه ای و همت مردی نكرده ای

وانگاه حق سفره ی مردانت آرزوست

فرعون وار لاف انا الحق همی زنی

آنگاه قرب موسی عمرانت آرزوست

به هرحال قسمتی از ادبیات عمده ی بشر را (چه ادبیات دینی و چه ادبیات غیردینی) مسئله ی انسانیت و تجلیل از آن تشكیل می دهد. مخصوصاً در ادبیات اسلامی كه ما از آن اطلاع داریم (چه در چهره ی عربی و چه در چهره ی فارسی آن) در این زمینه مطالب زیادی موجود است.

سقوط انسانیت از مقام خود در قرون اخیردر قرون اخیر با پیشرفت عظیمی كه علم كرد، انسانیت از آن مقام قداستی كه بشر سابق برای آن قائل بود یكمرتبه سقوط كرد، سقوط بسیاربسیار خردكننده ای؛ چون یك موجود هرقدر بالاتر رفته باشد، وقتی سقوط كند قهراً سقوطش خردكننده تر است. انسان درست به یك مقام نیمه خدایی رسیده بود. چقدر در ادبیات خودمان از این مقام نیمه خداییانسان سخن رفته است:

طایر گلشن قدسم چه دهم شرح فراق

كه در این دامگه حادثه چون افتادم

و حافظ می گوید:

تو را ز كنگره ی عرش می زنند صفیر

ندانمت كه در این دامگه چه افتاده است