انسان از مرگ تا برزخ 

نعمت اله صالحى حاجى آبادى

( قسمت یکصد و بیستم )

فصل چهاردهم : صورت انسان در عالم برزخ    

صورت برزخى ذكر خدا    

هر كار و عملى كه انسان در دنيا انجام دهد در عالم برزخ با صورت ملكوتى و جلوه مخصوص به خود بروز و ظهور مى كند. اگر او كارى ناپسند انجام داده باشد جلوه برزخى آن ، موقع ديدن آن كار براى ايشان ناخوش آيند است و اگر كار پسنديده و خوبى انجام داده باشد جلوه ملكوتى آن موقع مشاهده اعمال ، براى او زيبا و خوش قيافه است و انسان از ديدن آن شاد مى شود و لذت مى برد.  يكى از كارهاى خوب و پسنديده ، ذكر خدا گفتن است كه جلوه برزخى آن ، براى صاحبش مسرت بخش و فرح انگيز مى باشد.  حضرت صادق عليه السلام از جدش رسول خدا، روايت كرده كه آن حضرت فرمود:

 هنگامى كه مرا به آسمان بردند، داخل بهشت شدم . ديدم آن جا زمين هاى بسيارى بدون زراعت و كشت مانده است و فرشتگانى را ديدم كه در آن جا، گاهى مشغول كار مى شوند، خشتى از طلا و خشتى از نقره روى هم مى گذارند و ساختمان بنا مى كنند و گاهى دست از كار مى كشند و استراحت مى نمايند. 

به فرشتگان گفتم : به چه علت شما گاهى مشغول ساختن مى شويد و گاهى دست از آن برمى داريد و بيكار مى مانيد؟ 

فرشتگان گفتند: وقتى نفقه و بودجه و مصالح براى ما برسد مشغول كار ساختمان مى شويم و هنگامى كه مصالحى براى ما نرسد دست از كار بر مى داريم و صبر مى كنيم تا موقعى كه نفقه و امكانات براى ما برسد. 

حضرت رسول صلى الله عليه و آله و سلم به آنان فرمود: نفقه و بودجه شما چيست ؟ گفتند: نفقه ما ذكر گفتن مؤ من در دنيا است . وقتى مؤ من بگويد: ((سبحان الله ، لا اله الا الله ، الله اكبر)) ما هم براى او ساختمان بنا مى كنيم و زمانى كه از گفتن ذكر لب فرو بندد و مشغول كارى ديگرى شود ما نيز از كار كردن دست بر مى داريم .(387)

نيز آن حضرت فرمود: زمانى كه به باغ هاى بهشت مرور كرديد در آن ها بگرديد و از ميوه هاى آن ها استفاده كنيد. عرض كردند: يا رسول الله ! مراد از باغ هاى بهشت چيست ؟ فرمود: مجالسى كه در آن جا ذكر خداوند عزوجل كرده شود. 

حضرت رسول صلى الله عليه و آله و سلم روزى عبورشان به مردى افتاد كه در باغ خود مشغول كاشتن درخت بود. ايستاد و فرمود: اى مرد! آيا مى خواهى ترا راهنمايى كنم بركاشتن درختانى كه ريشه آن ها ثابت تر و رشدشان سريع تر و ميوه شان خوش بوتر و بادوام تر است ؟ 

عرض كرد: بلى ، يا رسول الله ! فرمود: وقتى كه صبح يا شام كردى بگو! ((سبحان الله و الحمد لله و لا اله الا الله و الله اكبر)) در اين صورت خداوند متعال براى هر تسبيحى ده درخت از انواع ميوه ها در بهشت براى تو كشت مى كند.(388)

و فرمود: كسى كه دوست دارد، در باغ هاى بهشت بچرد و از ميوه هاى آن بخورد زياد فكر خداوند متعال را گويد و كسى كه زياد ذكر خدا را گويد: خداوند او را در سايه هاى درختان بهشت قرار دهد.(389)

از اين چند روايت به دست مى آيد كه جلوه ملكوتى و برزخى ذكر خدا، درخت و ميوه و سايه و نسيم فرح انگيز بهشت است .

صورت برزخى اعمال مؤ من    

هر عملى كه انسان در دنيا انجام مى دهد دو صورت پيدا مى كند. صورت ظاهرى و باطنى . صورت ظاهرى آن ، همان اعمالى است كه در دنيا انجام مى دهد و چيزهايى است كه مشاهده مى شود. مانند ظاهر نماز و قرآن خواندن ، احسان و نيكى كردن ، جهاد و مبارزه نمودن ، ظلم و ستم روا داشتن ، قتل و غارت و فساد و جنايت كردن ، غيبت و تهمت زدن و هتك آبروى مردم نمودن است .

صورت واقعى اعمال ، غير از اين ها است كه ذكر شد. هر عملى كه در دنيا انجام مى گيرد. بعد از مرگ ، در عالم برزخ و قيامت تجسم پيدا مى كند و به صورت هاى گوناگونى در مى آيد مثلا نماز شب ، صورت واقعى آن چراغ و روشنى در قبر است ، قرآن خواندن ، به صورت واقعيش جوان زيبا در قيامت است ، نماز جمعه و نماز جماعت ، صورت اصليش عروس زيبا و خوش قيافه است ، غيبت كردن و تهمت زدن به شكل مار و عقرب بروز كردن است ، ظلم و تعدى كردن به حقوق ديگران ، باطن آن تاريكى و ظلمت در قبر و روز قيامت است .

اعمال و كردار مؤ منان در عالم برزخ ، به زيباترين شكل و قيافه مجسم مى شوند و انسان را از ترس و وحشت آن عالم نجات مى دهند.ابوبصير از امام باقر عليه السلام نقل مى كند:

چون بنده مؤ من از دنيا برود، شش صورت با او داخل قبر مى شوند كه يكى از ديگرى زيباتر است . در ميان آن ها يكى از همه سيمايش نيكوتر و قيافه و جمالش و جميل تر و بويش پاكيزه تر و صورتش نظيف تر است .

يكى از آن شش صورت در طرف راست و ديگرى در طرف چپ و سومى در مقابل او، چهارمى در پشت سر و پنجمى در نزد پاى مؤ من قرار مى گيرند و آن صورتى كه از همه نيكوتر است در بالاى سر او مى ايستد و بر همه آن ها نظارت مى كند.

در اين حال اگر مانعى از جانب راست ميت پيش آيد صورتى كه رد طرف راست او قرار دارد مانع را از آن دفع مى كند، اگر آن مانع از طرف چپ پيش آيد صورت طرف چپى او را دفع مى كند و همين طور در هر يك از جهات ششگانه اگر مانعى برسد صورتى كه در همان جهت است آن را دفع مى نمايد.

صورتى كه از همه نيكوتر و در بالاى سر قرار گرفته است ، رو مى كند به صورت هاى ديگر و مى گويد: شما كيستيد؟ خداوند جزاى خير به شما دهد.

صورتى كه در طرف راست ميت است در پاسخ مى گويد: نماز هستم . آن كه در طرف چپ است مى گويد: زكوه هستم . صورتى كه در مقابل رو قرار دارد مى گويد: روزه ام و صورتى كه در پشت سر او واقع شده است مى گويد: حج و عمره او مى باشم و صورتى كه در نزد پاى اوست مى گويد: بر و احسان و نيكى هستم كه از طرف او به برادرانش رسيده است .

بعد صورت ها به آن صورت نيكوتر مى گويند: تو كيستى كه قيافه ات از همه زيباتر، و بويت پاكيزه تر است ؟ در جواب مى گويد: من ولايت آل محمد هستم . آمده ام كه اگر مشكلى براى اين شخص پيش آيد و شما نتوانيد آن را حل كنيد براى او حل كنم و از گرفتارى نجاتش ‍ دهم ).(390)

صورت برزخى نيت ها  

نه اين كه تنها اعمال و كردار تجسم پيدا مى كنند، بلكه در عالم برزخ نيت هاى خوب و بد هم ، قيافه به خود مى گيرند و به صورت هاى متناسب با خود در مى آيند و اعمال روحى مانند اعمال بدنى تجسم پيدا مى كند.

هر خيالى كو كند در دل وطن                        روز محشر صورتى خواهد شدن

امام صادق عليه السلام فرموده است : وقتى شخص با ايمان را در قبر مى گذارند، درى از بهشت به رويش گشوده مى شود و جايگاه خود را در آن مى بيند. از آن درى كه به عالم غيب گشوده شده است ، مردى با چهره زيبا و اخلاق نيك داخل قبر مى شود. مؤ من به او مى گويد: كيستى كه از تو خوب روتر و خوش سيماتر نديده ام ؟ پاسخ مى دهد: نيت خوب تو هستم كه در دنيا بر آن بودى و عمل نيك تو هستم كه در دنيا انجام داده اى .

و موقعى كه كافر را در قبر مى گذارند درى از جهنم به رويش گشوده مى شود و جايگاه خود را در آتش مى بيند. سپس از آن درى كه به آتش ‍ گشوده شده است ، مردى زشت صورت و بداخلاق داخل قبر مى شود. شخص كافر به او مى گويد: كيستى كه من صورتى از تو قبيح تر و زشت تر نديده ام . پاسخ مى دهد: نيت ناپاك و خبيث تو هستم كه در دل داشتى !

صورت اعمال بعد از عالم برزخ  

تجسم اعمال و نيت ها، تنها مربوط به عالم برزخ نيست . بلكه هنگامى كه قيامت فرا مى رسد اعمال نيك يا بد هر انسانى كه در برزخ تجسم يافته بود با او از قبر خارج مى شوند.

حضرت رسول صلى الله عليه و آله و سلم فرمود: موقعى كه مردم از قبرها بيرون كشيده مى شوند با هر انسانى ، اعمالى را كه در دنيا انجام داده است هماره او از قبر خارج مى گردد؛ زيرا عمل هر فرد، در قبر با او هم نشين بوده است

از آيات و اخبار به دست مى آيد: همه اعمال خوب افراد با ايمان ، به صورت موجودى زيبا و جميل ، متمثل مى شوند و در كنار صاحب عمل قرار مى گيرند. نيز استفاده مى شود كه : پاره اى از اعمال نيك آدمى تمثل مستقل دارند. از جمله حضرت رسول صلى الله عليه و آله و سلم فرموده است : بهشت ، زمينى ساده و هموار است . ذكر ((سبحان الله و بحمده )) نهالى مى باشد كه در آن نشانده مى شود.

روايت ديگرى از امام صادق عليه السلام فرمود: وقتى مؤ من از قبر خارج مى شود. مثالى با او نيز خارج مى گردد و به وى مى گويد: كرامت الهى و سرور و شادمانى بر تو بشارت باد.

مؤ من در پاسخ مى گويد: خداوند ترا بشارت خير دهد. آن مثال ، در منزل هاى قيامت پيوسته با اوست و مؤ من را از آنچه مى ترسد ايمنى و رامش داده و به آنچه كه دوست دارد مژده و بشارت مى دهد. اين برنامه ادامه مى يابد تا مرد مؤ من در پيشگاه الهى آگاهم ساختى ؟

مثال در جواب مى گويد: خشنودى و سرورى هستم كه در دل برادرانت ايجاد مى كردى و آنان را شاد و خرسند مى ساختى . من از آن سرور آفريده شده ام تا بشارت و مژده ات دهم و در موقع وحشت ، با تو ماءنوس ‍ باشم .(391)

 پى‏نوشت‏ها :

387-تفسير على بن ابراهيم ، ص 20.

388-محجه البيضا، ج 2، ص 271.

389-محجه البيضا، ج 2، ص 268.

390-محاسن برقى ، ج 1، ص 288.

391-معاد فلسفى ، ج 2، ص 123.

(ادامه دارد )

منبع : http://vccans.ir/libraray/Ketabkhaneh/ketaabkhaaneh/marg_barzakh/marg_barzakh_saalehi-haajiaabaadi