حقوق در نگاه امام سجاد(ع) 

به روایت :  حجت الاسلام  محسن قرائتی 

( قسمت اول ) 

بسم الله الرحمن الرحيم 

«الهي انطقني بالهدي و الهمني التقوي» 

چون بحث در ايامي است كه مربوط به آقا زين العابدين(ع) هست، مي‌خواهيم رساله‌ي حقوق آقا را يك نگاه گذرا بكنيم. اول اين را بگويم. اسلام راجع به حقوق خيلي حرف دارد. با سوادي كه امثال بنده داريم حدود سه هزار نكته‌ي حقوقي در قرآن تا حالا ما پيدا كرديم يعني بعضي از اين دانشجوهاي دكتراي حقوق زير نظر بعضي از اساتيد از همين تفسير نور پيدا كرده‌اند. يك نكته از قرآن بگويم، باقي‌اش هم از امام سجاد.

«بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحيم‏». قرآن مي‌فرمايد: شما آيه را براي من بخوانيد، من بنويسم. موضوع: حقوق و رساله‌ي حقوق امام سجاد(ع).

1- حقوق و اخلاق قرآن در كنار يكديگر 

قرآن مي‌فرمايد: «الْحُرُّ بِالْحُرِّ وَ الْعَبْدُ بِالْعَبْدِ وَ الْأُنْثى‏ بِالْأُنْثى فَمَنْ عُفِيَ لَهُ مِنْ أَخيهِ شَيْ‏ءٌ فَاتِّباعٌ بِالْمَعْرُوفِ وَ أَداءٌ إِلَيْهِ بِإِحْسانٍ ذلِكَ تَخْفيفٌ مِنْ رَبِّكُمْ وَ رَحْمَةٌ» (بقره/178)‏

من خواهش مي‌كنم كه اساتيد دانشگاه، روحانيون، دانشجوهاي حقوق، اين آيه را يك خرده دقت كنيد. و اين آيه را تابلو كنيد در كشورهاي دنيا عرضه كنيد، بگوييم: حقوق قرآن با حقوق بشر چقدر فرق دارد. «الْحُرُّ بِالْحُرِّ» كسي حري را كشت، قصاصش اين است كه او را بكشند. «وَ الْعَبْدُ بِالْعَبْدِ» عبد به عبد. تعادل، عدالت. «وَ الْأُنْثى‏ بِالْأُنْثى» زن كشته شد، زن در مقابل زن. اين آيه براي قصاص است. يعني تندترين آيه است كه مي‌گويد: «وَ لَكُمْ فِي الْقِصاصِ حَياةٌ يا أُولِي الْأَلْباب‏» (بقره/179) يعني آيه‌اي كه شمشير را از رو بسته و گفته به قاتل رحم نكنيد. در عين حال در خود همين آيه چند كلمه‌ي عاطفي هست.

1- گفته: «فَمَنْ عُفِيَ» اجازه داديم اگر زني را كشتند، زن در مقابل زن، عبد در مقابل عبد، آزاد در مقابل آزاد، اما در عين حالي «عُفِيَ» كلمه‌ي عفو است. حتي راه منحصر به قصاص نيست. مي‌توانيد او را عفو كنيد. او را عفو كنم؟ قاتل است! مي‌گويد: با اينكه قاتل است، باز هم برادرت است. «مِنْ أَخيهِ» قاتل بالاخره كافر كه نيست. مسلمان بوده چاقو كشيده يا تيراندازي كرده است. باز هم از مدار برادري بيرون نمي‌رود.

در همين آيه كلمه‌ي معروف آمده است. در همين آيه كلمه‌ي احسان آمده است. در همين آيه كلمه‌ي تخفيف آمده است. در همين آيه كلمه‌ي رحمت آمده است. ما حرفمان اين است. پيدا كنيد در كتابهاي حقوق شرق و غرب. يك تبصره و ماده‌اي كه مربوط به بزن بزن بكش بكش باشد، اينقدر كلمات عاطفي در همان آيين‌نامه و تبصره آمده باشد. همين است كه ما مي‌گوييم: اسلام عزيز! همين است كه مي‌گوييم: هنوز دنيا بالغ نشده است. هروقت دنيا بالغ شد، مسلمان خواهند شد. «لِيُظْهِرَهُ عَلَى الدِّينِ كُلِّهِ» (توبه/33)

قرآن سه مرتبه گفته: اسلام كره‌ي زمين را خواهد گرفت. بدخواهان بدانند. با يك موج و با يك فتنه و با يك كودتا و با يك نمي‌دانم جنگ تحميلي و با يك روزنامه و سايت و اينترنت و اينها چيزي به هم نمي‌خورد. ما مسلمان هستيم، و در قرآن اين سه مرتبه تكرار شده است. فرموده: «لِيُظْهِرَهُ عَلَى الدِّينِ كُلِّهِ» چانه نزنيد! و اتفاقاً هم گفته چانه نزنيد! «وَ لَوْ كَرِهَ الْمُشْرِكُونَ» (توبه/33) چانه نزن! «وَ لَوْ كَرِهَ الْمُشْرِكُونَ» يعني چانه نزنيد. بالا برويد، پايين بياييد، به هر كشور اسلامي حمله كنيد، افغانستان باشد، عراق باشد، غزه و لبنان باشد، ايران باشد، به همه‌ي كشورهاي اسلامي حمله كنيد، برويد بالا برويد پايين، خالق هستي گفته اسلام كره‌ي زمين را خواهد گرفت.

2- رحمت و محبّت، پايه‌ي دعوت اسلام 

اسلام دين رحمت است. تنها كلمه‌اي كه ما بايد روزي شصت بار بگوييم، كلمه‌ي رحم است. هيچ‌ كلمه‌اي را واجب نيست ما شصت بار بگوييم. هيچ كلمه‌اي را واجب نيست ما شصت بار بگوييم، جز كلمه‌ي رحم! واجب است نماز بخوانيم در نماز هر ركعتش شش بار رحم است. «بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيم‏»، «الرحمن»، «الرحيم» دوباره بعد از « الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبّ‏ِ الْعَلَمِين‏» (فاتحه/2) باز مي‌گوييم: «الرَّحْمَنِ الرَّحِيم‏» (فاتحه/3) باز در قل هو الله سوره‌ي بعد از حمد مي‌گوييم: «بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيم‏»، يك ركعت شش تا. ده ركعتش را كه ما حمد و سوره مي‌خوانيم، حالا اهل سنت كه همه ركعت‌هايش را حمد و سوره مي‌خوانند. نه ما كه هفت ركعتش «سبحان الله والحمد لله...» است. ده ركعتش، ده شش تا، هر مسلماني واجب است روزي شصت بار بگويد: رحم، رحم، رحم، رحم، رحم، رحم، رحم، رحم، رحم، رحم، اسلام دينش چنين است.

يك چيزي بگويم بسوزند اينهايي كه به ما تهمت مي‌زنند. آيت الله استادي، آيت الله خرازي، مؤسس در راه حق يك كتابي چاپ كردند به نام «نگرشي كوتاه به زندگي پيامبر» خيلي كتاب خوبي است. اي كاش بچه‌هاي دبيرستاني به جاي كتاب‌هاي تعليمات ديني اين را مي‌خواندند. اي كاش! اي كاش دانشجوهاي ما به جاي معارف آن را مي‌خواندند.  يك كتاب كوچك! مي‌گويد: اين شبهه‌اي كه به اسلام وارد مي‌كنند كه اسلام با زور شمشير پيش رفت، تمام جنگ‌هاي پيغمبر هزار تا كشته بيشتر نداشته است. يك مكتبي كه الآن بالاي ميليارد طرفدار دارد، تأسيسش هزار تا كشته داشته است. شما نگاه كنيد ترورهاي عراق را. ببينيد وحشي آمريكا است. متمدن ايران است. اسلام است. آدم غصه مي‌خورد، وحشي‌ترين آدم‌ها خودشان را متمدن‌ترين مي‌دانند. اين آيه‌ي قرآن است ديگر. سوره‌ي بقره آيه‌ي 178. آيه‌اي كه مي‌گويد: قاتل را بكش، وسط كشتنش يك و دو و سه و چهار و پنج و شش، شش واژه‌ي عاطفي، شش واژه‌ي عاطفي در آيه‌ي قصاص است. اين يك اصل است.

مسأله‌ي ديگر اين است كه اصلاً بعضي جاها حقوق‌دان‌ها هم خواب هستند. يك نمونه بگويم تا حقوق امام سجاد را بگويم. همه‌ي حقوق‌دان‌هاي شرق و همه‌ي حقوق‌دان‌هاي غرب با هم خوابشان برده است. به چهار چيز تجاوز مي‌شود:

1- به مال

2- به جان

3- به ناموس

4- به آبرو

در اين تجاوزها به‌ كدام يك بيشترين تجاوز مي‌شود؟ هركس مي‌داند بلند بگويد... آبرو!چون تجاوز به مال، خيلي‌ها فقير هستند مالي ندارند كه آدم به آن تجاوز كند. چقدر فقير در دنيا است؟ تجاوز به جان، روزي چند ترور و چاقوكشي مي‌شود؟ تجاوز به ناموس، روزي چند تا زنا مي‌شود؟ بيشترين تجاوز، تجاوز به آبرو است. كه راحت مثل نقل و نبات مي‌نشينيم غيبت مي‌كنيم. وسيله هم نمي‌خواهد. تنها عضوي هم كه در عمر درد نمي‌گيرد، زبان است. هر عضوي درد مي‌گيرد. با اين زبان، راحت مثل نقل و نبات غيبت مي‌كنيم.حقوق‌دانان شرقي، حقوق‌دانان غربي، براي آبروريزي قانون ندارند. يعني الآن يك دادگاهي روي كره‌ي زمين نيست كه من بگويم، آقا ايشان غيبت مرا كرده است. قانون براي غيبت نداريم. يعني بيشترين تجاوز به آبرو است و دكتراي حقوق همه با هم خواب هستند. آنوقت آنها حقوق بشر براي ما مي‌نويسند.

اصلاً دكتراي حقوق تا حالا حقوق اعضا را گفتند؟ حقوق كيفري و حقوق جزايي و حقوق مدني و حقوق بين‌المللي و همه‌ي اينها هست. اما راجع به اعضا هم كسي حق گفته است؟ امام سجاد كه بحث را مي‌شنويد اين است. «بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحيم‏»

3- حقوق اعضاي بدن در رساله‌ي حقوق 

1- حق خدا؛ اينها چيزهايي است كه در حقوق دنيا نيست. حق خدا. امام سجاد فرمود: حق خدا بر مردم پرستش او و دوري از شرك است. «إِيَّاكَ نَعْبُد» (فاتحه/5) فقط بنده‌ي تو نه بنده‌ي شرق، نه بنده‌ي غرب. نه بنده‌ي زور، نه بنده‌ي زر، نه بنده تزوير. «إِيَّاكَ نَعْبُد» دوري از شرك. در قرآن حدود دويست بار «دُونِهِ» و «دُونِ اللَّه‏» داريم. كه مي‌گويد: مواظب باش به غير خدا هُل نخوري! چون انسان خيلي وقت‌ها به غير خدا هُل مي‌خورد. پولي، پستي، مقامي.

2- حق نفس؛ حق خودت چيست؟ مي‌گويد: حق خودت اين است كه خودت را مفت نفروشي. «قُلْ إِنَّ الْخاسِرينَ الَّذينَ خَسِرُوا أَنْفُسَهُم‏» (زمر/15) خاسر كسي است كه خودش را مفت داد. مفت فروخت. به چه؟ به يك سوتي، به يك كفي، به يك صلواتي، به يك مقامي، مدالي... اميرالمؤمنين مي‌فرمايد: «ثمنك الجنه» ارزش تو بهشت است. كمتر از بهشت بفروشي باختي. خدا به بهشت مي‌خرد، «إِنَّ اللَّهَ اشْتَرى‏ مِنَ الْمُؤْمِنينَ أَنْفُسَهُمْ وَ أَمْوالَهُمْ بِأَنَّ لَهُمُ الْجَنَّة» (توبه/111) «الدُّنْيَا سُوق‏» (بحارالانوار/ج46/ص326) دنيا بازار است. در بازار چهار عنصر داريم. فروشنده، خريدار، جنس، مبلغ. فروشنده ما هستيم. داريم آن به آن جانمان را مي‌دهيم. عمرمان را داريم مي‌دهيم. خريدار مربوط به اين است كه به چه كسي بفروشيم. به خدا بفروشيم يا به خلق؟ خلق به چه مي‌خرد، خالق به چه مي خرد؟ حق تو اين است كه خودت را مفت نفروشي. در اطاعت خدا باشي.

4- حق زبان در گفتگو با ديگران 

حق زبان، خوب حرف بزنيم. قرآن براي زبان خيلي آيه دارد. «قُولُوا لِلنَّاسِ حُسْنا» (بقره/83) نمي‌گويد: «قولوا للمؤمنين» بلكه مي‌گويد: با همه مردم خوب حرف بزن. با همه‌ي مردم خوب حرف بزن. در جبهه يكي از ياران اميرالمؤمنين به ياران معاويه فحش داد. فرمود: چرا فحش دادي؟ گفت: آقا دشمن است. فرمود: دشمن باشد. فحش ندهيد. «إِنِّي أَكْرَهُ لَكُمْ أَنْ تَكُونُوا سَبَّابِين‏» (بحارالانوار/ج32/ص561) من ناراحت هستم كه شما فحش بدهيد. فحش براي كسي است كه منطق ندارد. «قُولُوا لِلنَّاسِ حُسْنا» نه حسن، «يَقُولُوا الَّتي‏ هِيَ أَحْسَن‏» (اسراء/53) در حرف‌ها هم بهترين حرف را بزن. آنوقت با هركسي هم يك طور حرف بزن. اگر با پدر و مادرت حرف مي‌زني، «قَوْلاً كَريماً» (اسراء/23) خيلي با كرامت. اگر با فرعون حرف مي‌زني، «قَوْلاً لَيِّنا» (طه/44) اگر در مقام موعظه هستي، «قَوْلاً بَليغاً» (نساء/63) اگر با توده‌ي مردم حرف مي‌زني، «قَوْلاً مَعْرُوفاً» (نساء/5) «قَوْلاً كَريماً» با پدر و مادر، اينها همه كد دارد. يعني هرجايي يك آهنگي دارد. شما در راهپيمايي هستي مي‌گويي: «الله اكبر»! اما سر نماز نمي‌گويي: «الله اكبر»! نه سر نماز مي‌گويي: «الله اكبر»! اگر تعجب كردي مي‌گويي: «الله اكبر»! «الله اكبر»! سر نماز نمي‌گويي: «الله اكبر»! (خنده حضار) هرچيزي جاي خودش را دارد. «قَوْلاً كَريماً» جا دارد. والدين. «قَوْلاً بَليغاً» در تبليغ، «قُولُوا لِلنَّاسِ حُسْنا» با همه. «قَوْلاً لَيِّنا» با مثل فرعون. هرجايي يك طور است.

5- حق گوش در شنيدن سخن حق 

حق گوش؛ اگر يك نواري به شما بدهند، حاضر هستي هر صدايي روي آن ضبط كني؟ نوار در مغز ما است. چرا هر صدايي روي آن ضبط مي‌كنيم؟ نمي‌خواهم گوش بدهم. حديث داريم به حرف هركس گوش بدهي، عبد او هستي. يعني الآن شما پاي تلويزيون كه به حرف من گوش مي‌دهيد، اگر من حق بگويم، عبد حق هستيد. باطل بگويم، شما به حرف باطل گوش بدهيد، عبد باطل هستيد. «مَنْ أَصْغَى إِلَى نَاطِقٍ فَقَدْ عَبَدَهُ» (كافي/ج6/ص434) اگر كسي به يك ناطق، گوينده گوش بدهد، «فَقَدْ عَبَدَهُ» عبد اوست. «فَقَدْ عَبَدَهُ» داريم كه بوّاب باشيد. يعني دروازه‌بان گوش باشيد.

آقا وزارت ارشاد اجازه داده است. اين موسيقي كه شما گوش مي‌دهي تحريك مي‌شوي، وزارت ارشاد كه هيچ، همه‌ي فقها هم بگويند: جايز است براي شما جايز نيست. ملاك خودت هستي. شما اگر ماه را ديدي، فردا عيد فطر است. ولو اينكه همه‌ي مراجع بگويند: ماه ثابت نشده است. ماه را كه خودت ديدي، فردا عيد فطر است.

 گاهي آدم به يك كسي نگاه مي‌كند خوشش مي‌آيد. خواهر و برادري هستيد. روابط دختر و پسر چطوري است؟ هيچ! حرام است. چون يا از اول حرام است. يا به حرام كشيده مي‌شود جز اينكه طرف يوسف باشد. جوان‌ها به من مي‌گويند: رابطه‌ي دختر و پسر چطور است؟ مي‌گويم: اگر يوسفي طوري نيست. مي‌گويد: من يوسف نيستم. مي‌گويم: پس احتياط كن. صرف اينكه خواهر و برادر هستيم كه مشكل حل نمي‌شود. من اين را چند بار در تلويزيون گفتم. يا جاي ديگر نمي‌دانم. ولي اين را چند بار گفتم. شايد هم در حرف‌هايم گفتم. مي‌گويند: يك جگر فروش جگر را روي منقل گذاشت و شروع به باد زدن كرد. گربه‌ها دور جگر آمدند. يك مرتبه گفت: بلاله بلال! مثلاً فكر كرد اگر به جگر بگويد: بلال، گربه‌ها مي‌روند. مي‌گوييم: طلا بر مرد حرام است. مي‌گويد: نامزدي است. خوب اگر گفتي: نامزدي است حرام خدا حلال مي‌شود؟

به دزد گفتند: چرا هندوانه دزديدي؟ گفت: آخر هوا گرم است. گفتند: خوب اگر هوا گرم شد، دزدي حلال مي‌شود؟ گفت: من براي خنكي‌اش مي‌خورم، نه براي دزدي‌اش. براي هرچيزي مي‌خوري اين نيت بردار نيست.

حق گوش، گوش ما امانت است. حرف بد روي آن ضبط نكنيم. من نمي‌گويم دائماً سخنراني گوش دهيد. حرف‌هاي حكيمانه، منتها عرض كردم ما عرضه نداشتيم. يكي از ضعف‌هايي كه ما نشان داديم، البته من اين ضعف را به واحد فرهنگي شهرداري گفتم. هم به صدا و سيما گفتم، هم به حوزه گفتم. حالا شما هم اينجا دانشجو هستيد، به شما بگويم. يك سايت خنده درست كنيد. الآن دنيا يك چيزي دارد، لابد كشورهاي خارج رفتيد، به نام گوشت حلال! گوشت حلال الآن ديگر در هر كشوري برويد، مي‌گويند: گوشت حلال، ذبح اسلامي، چطور گوشت حلال يك فرهنگ شد در همه‌ي كشورها، خوب بياييم يك خنده‌ي حلال، يعني ما وقتي مي‌خواهيم بخنديم خوب بياييد با هم بخنديم. چرا به هم بخنديم؟ او يزدي مي‌شود. او ترك مي‌شود. او لر مي‌شود. او كاشاني مي‌شود. او شيرازي مي‌شود. او عرب مي‌شود. او عجم مي‌شود. چرا به هم بخنديم؟ خوب بياييد با هم بخنديم. يعني يك خنده‌ي حلال توليد كنيم. شما اينجا سه هزار دانشجو هستيد. فارغ‌التحصيل، يكي دو هزار تا هم مشغول. پنج هزار نفر، نفري يك طنز نمي‌توانيد تهيه كنيد. نفري يك طنز حكيمانه. يعني دلقك بازي نباشد. ما اگر يك خنده‌ي حلال توليد كنيم... گاهي گوش خسته مي‌شود. موعظه مي‌خواهد، خنده مي‌خواهد، حكمت مي‌خواهد.

ادامه دارد

منبع : http://gharaati.ir/show.php?page=darsha&id=2011