|
ضرر زدن، از مصاديق حق الناس
اسلام هرگونه ضرر زدن به غیر را حرام دانسته و به انسان اجازه نداده است به کسی ضرر یا خساراتی وارد کند .
پیامبر صلي الله عليه وآله فرمودند: «لا ضَرَرَ و لا ضِرارَ فی الاسلام»؛ [الفقه، ج4،ص334.] در اسلام، کسی حق ندارد به دیگری ضرر برساند؛ بنابراین اگر کسی خواسته یا ناخواسته به کسی خسارتی وارد سازد، مدیون و بدهکار است؛ به عنوان مثال: اگر مستأجری در خانه یا مغازه کسی ساکن باشد، آن خانه یا مغازه در دست او امانت است و باید از آن نگهداری کند؛ بنابراین اگر خسارتی به آن ساختمان وارد سازد و خارج از حدّ متعارف باشد، ضامن است و باید حق صاحب ملک را ادا کند.
اگر تعمیرکاری، جنسی را برای تعمیر تحویل بگیرد باید مواظب باشد که به آن جنس خسارت وارد نکند و گرنه ضامن است؛ گرچه مالک متوجه نشود.
امام صادق عليه السلام فرمودند: «یَضمُنُ الصُّنّاع ما افسَدوا و اخطَئُوا او تَعَمَّدوا اذا عمِلُوا بِاَجرٍ»؛ صنعتگران ضامن خسارت وارده اند (چه عمدی و چه غیر عمدی ) در صورتی که مزد بگیرند.
همچنین فرمودند: کسی که تعمیر و اصلاح چیزی یا کاری را برعهده بگیرد و آن را خراب کند، ضامن است.
امیرالمومنین عليه السلام کارگری را ضامن می دانست و رسول خدا صلي الله عليه وآله می فرمودند: «عَلَی الیَدِ ما اخَذَتَ حتّی تُودّیِهُ»؛ [همان ، ج14، ص435.] هر دستی که چیزی را به ناحق به دست آورد، ضامن است تا این که آن را به صاحبش بازگرداند.
اگر انسان از باغ مردم میوه ای بخورد و صاحب ملک راضی نباشد، بدهکار است. متاسفانه کودکان به دلیل ناآگاهی، گاهی از باغ میوه مردم می خورند یا از گردو، بادام، و چغاله آن استفاده می کنند، یا شیشه منازل مردم را به دلیل شیطنت بچّگانه می شکنند یا ماشین کسی را خط انداخته، پنچر میکنند یا شاخه درختی را می شکنند یا... این ها سبب ضمان است و اگر صاحب آن راضی نباشد، بدهکار هستند و باید پس از بلوغ و آگاهی رد مظالم کنند.
رسول خدا صلي الله عليه وآله فرمودند: «لیسَ منّا مَن غشَّ مسلماً او ضَرَّه او ما کَرَهُ»؛ [تحف العقول، ص42.] کسی که در حق مسلمانی خیانت کند یا به او زیان برساند یا او را فریب دهد از ما نیست.
اگر پزشک به بیمار خسارت بزند یا اگر قاضی در صدور حکم اشتباه کند، ضامن است. کسانی که برای تفریح به ملک و باغ دیگران می روند لازم است بدانند که هر نوع تصرف در ملک دیگران باید با رضایت صاحب ملک صورت بگیرد؛ اما متأسفانه کسانی هستند که به باغ و مزرعه مردم خسارت وارد می کنند، شاخه درختان را به جهت چیدن گل یا میوه می شکنند، روی محصول می نشینند یا راه می روند و آن ها را تخریب می کنند. اینها همه عامل مدیون شدن هستند.
نتیجه
بدون شک هرگونه ضایع کردن حقوق دیگران مسئولیت شرعی دارد. ممکن است این ضایع کردن به جان، مال و آبروی مردم یا مصادیق دیگری باشد؛ مانند:
· کسی با دود اتومبیل، موتورسیکلت، شرکت یا کارخانه خود هوا را آلوده کند؛
· آب آشامیدنی یا کشاورزی مردم را آلوده کند؛
· به سلامت جامعه، فرد، محیط زیست و محیط زندگی آسیب برساند؛
· با سد معبر زیانی وارد کند؛
· حتی اگر پدری با سیگار کشیدن و... به فرزند خردسال خود، آسیب برساند و سلامت او را به خطر اندازد، باید پاسخگو باشد.
· کسی که چیزی را از یک انگشتر کوچک و یک تسبیح گرفته تا چیزهای قیمتی و بزرگ تر از فرد دیگری بگیرد و او خجالت بکشد و بدهد؛
· بدون دعوت وارد منزل شود و سر سفره ای بنشیند یا زیادتر از حق خود چیزبردارد هر چند یک شکلات باشد یا حتی اگر خود دعوت است،
· بدون اجازه صاحب منزل فرزند خود را همراه ببرد؛
· جنس یا پولی را که پیدا کرده است به صاحبش برنگرداند،
· از آبی که جایز نیست وضو بگیرد،
· پول حمامی را ندهد و غسل کند،
· پول خیاط یا اجرت کارگر را کامل ندهد یا کار زیادی از او بخواهد،
· مالی را که اجاره کرده است بیشتر از حق کرایه از آن بار بکشد،
· چک را به موقع نقد نکند،
· بدهی خود را سر وقت ندهد،
· معامله ای را بدون اجازه طرف مقابل فسخ کند،
· در محیط کار کم کاری کند،
· اعتصاب کند و به اندازه حقوقش کار نکند،
· حق بیمه قانونی کارگر را ندهد،
· در خرید جنس برای طرف قرارداد دقت نکند،
· پیمانکار در کار مورد قرارداد سستی کند و کار را مطابق استاندارد و شرایط مقرر خوب و به موقع تحویل ندهد،
· راننده ای بیش از مبلغ مقرر کرایه بگیرد یا مسافر را خوب به مقصد نرساند یا به بهانه نداشتن پول خرد اضافه کرایه را به مسافر برنگرداند یا به بهانه دربستی، مسافر را سوار نکند؛
· پرستاری به بیمار، خوب نرسد که باعث شود او فوت کند یا بر اثر بی دقتی داروی اشتباهی به بیمار بدهد،
· پزشکی در طبابت دقت نکند،
· کارمندی بدون دلیل ارباب رجوع را مجبور کند که چند بار مراجعه کند و هزینه رفت و آمد بی جا بر او تحمیل نماید،
· تعمیرکاری جنس تحویلی را خوب تعمیر نکند یا وسائل نامرغوب به کار گیرد و پول جنس مرغوب دریافت کند یا با امروز و فردا کردن وقت او را تلف کند،
همه از مصادیق مردم آزاری و حق الناس به شمار می روند.
منبع : http://www.3noqte.com |
