رباخواری یکی از کارهای نامشروع است که از مصادیق مسلم حق الناس به حساب می آید. ربا یعنی زیاده خواهی در قرض ـ که رایج ترین آن است ـ یا زیاده خواهی در طلا ونقره یازیاده خواهی درچیزهایی که قابل وزن کردن است. این زیاده خواهی به این دلیل که در برابرش کار انجام نشده وتصاحب مال دیگری است، حرام واز مظالم عباد است وباید به صاحبانش بازگردانده شود، همچنین اگر براثر گردش بازار، به دست هزاران نفر رسیده باشد، باید آن را به مالک اول برگردانند و همه در صورت اطلاع، مسئول، بدهکار ودر گناه شریک اند  .

قرآن کریم ربا خواری را به شدت نهی کرده وآن را درحکم جنگ با خدا ورسول او دانسته است:« یا ایّها الذین آمنوا اتّقواالله وذَروا ما بقیَ منَ الرّبا إن کنتم مؤمنین، فإن لم تفعلوا فأذنوا بحربٍ من الله و رسولهِ ...»[1] ای کسانی که ایمان آورده اید! تقوای الهی پیشه کنید واگر مومن هستید باقی مانده ربا را ترک کنید، پس اگر ترک نکنید، به جنگ با خدا ورسول او  اذن داده اید.

قرآن کریم شرح می دهد که انسان ربا خوار مانند آدمی که نمی تواند روی پای خود بایستد، وارد صحرای محشر می شود:« الّذین یأکلونَ الرّبا لا یَقومونَ الاّ کما یقومَ...» [2] کسانی که ربا می خورند، برنخیزند، مگرمانند کسی که به وسوسه شیطان دیوانه شده است وآنان به این سبب در این عمل زشت(ربا خوردن) هستند که گویند: « میان تجارت وربا هیچ فرقی نیست، حال آن که خداوند تجارت راحلال و ربا راحرام کرده است. هرکس پس از آن که اندرز کتاب خدا به او رسد و از این عمل دست کشد، خدا از گذشته او درگذرد وعاقبت کار او با خدای مهربان است وکسانی که از این کار دست نکشند، اهل جهنم اند ودر آن جاوید هستند. خداوند سود ربا را نابود گرداند، صدقه ها را افزونی بخشد، خدا مردم بی ایمان گناه پیشه را دوست ندارد.

امام باقر عليه السلام فرمودند: « اَخبَثُ المکاسبِ کَسَبُ الرّبا» [3] خبیث ترین شغل ها ربا خواری است.

رسول خدا صلي الله عليه وآله فرمودند: «شَرُّ الکَسبِ کَسبُ الرِّبا»؛[4] بدترین کاسبی، کسب درآمد از طریق رباخواری است.

در ربا، همه گناه کارند 

برخی افراد تصور می کنند که تنها ربا گیرنده ، گناه کار است، در صورتی که در موضوع ربا خواری چهار گروه گناه کارند، چنان که رسو ل خدا صلي الله عليه وآله فرمودند:«انّ الله عزّ وجل لعنَ آکلَ الرّبا وموکِله وکاتبهُ وشاهدَیه» [5] خداوند رباخورنده، ربادهنده، نویسنده وشاهد آن را لعنت کرده است.

بنابراین هرکس به نوعی با این موضوع سروکار داشته باشد(مانند: عوامل اداری، دفتری وبانکی که اسناد را تنظیم وامضا می کنند یا ضامن می شوندو...) معصیت کرده است.

امام رضا عليه السلام در مورد ربا فرمودند: « اِعلم یرحمُک الله انّ الرّبا حرام سُحتٍ من الکبائرِ ومما وعدالله علیه الناّر فنعوذ بالله منها وهو محرَّمٌ علی لسانِ کلَّ نبیٍ  وفی کلِّ  کتابٍ» [6] خدا تو را رحمت کند! بدان که ربا خواری حرام، از گناهان کبیره واز گناهانی است که خداوند به خورنده آن وعده آتش داده است و ربا در زمان تمام پیامبران، حرام بوده ودر تمام کتابهای آسمانی، حرام گردیده است.

عذاب ربا خوار 

در چند روایت از رسول خدا صلي الله عليه وآله آمده است که ایشان در شب معراج، افرادی رادیدند که با شکم بسیار بزرگ بر سر راه فرعونیان نشسته اند. هنگامی که فرعونیان می خواهند عبور کنند، آن ها قصد دارند، بلند شوند؛ اما به دلیل شکم بزرگ به طرف دیگر می غلتند و نیمی توانند برخیزند، آنگاه زیر پای فرعونیان لگد کوب می شوند.از جبرئیل پرسیدم: « این ها چه کسانی اند؟ گفت رباخواران» جمع دیگری را دیدم که شکم آنان، مانند اتاق بزرگ بود و درآن مارهایی بودند که از بیرون دیده می شدند! پرسیدم:« ای جبرئیل! این ها چه کسانی اند؟ گفت: رباخواران».[7]

حضرت فرمودند:« یقُومُ آکلُ الرّبا من قبره مکتوبٌ بین عینیهِ لا حجَّه له عندالله» [8] هنگامی که ربا خوار از قبر بیرون می آید، میان پیشانی او نوشته شده است: این شخص حجتی نزد خداوند[برای ربا خواری خود] ندارد.

همچنین فرمودند:« من اکلَ الرّبا ملأَ  الله ُ عزّ وجلّ بطنَهُ من نارجهنمّ بقدرِ ما اکلَ»  [9]خداوند شکم ربا خوار را به همان اندازه که ربا خورده است، از آتش جهنم پر خواهدکرد.

اگر کسی با پولی که از راه ربا به دست آورده، عبادتی انجام دهد ، از او قبول نخواهد شد و تازمانی که از آن مال نزد او باشد ، همواره لعنت خدا و ملائکه همراه او خواهد بود.

در تفسیر آیه شریفه« یومَ ینفخُ فی الصّورِ فتأتونَ أفواجاَ» [10] وقتی در صور دمیده شود، شما به صورت فوج فوج خواهید آمد، از پیامبر صلي الله عليه وآله نقل شده است که فرمودند: ده طایفه از امت من ، از مسلمانان جدا می شوند وبه شکل های دیگرند: ...گروهی سروته می شوند(پاها بالا وسر پایین است) آنهارا با صورت به سوی جهنم می کشانند وآنان ربا خواران هستند.[11]

زشتی گناه ربا 

در احادیث، با عبارت های گوناگونی از شدت گناه ربا یاد شده است:

امام صادق عليه السلام فرمودند: « درهَمُ رباً اعظَم عند الله من ثلاثینَ زنیّه کلّها بذاتِ مَحرمٍ مثلُ خاله وعمه » [12] یک درهم ربا نزد خدا از سی بار زنا کردن با محرم مانند: عمه وخاله بزرگ تر است.

امام باقر عليه السلام فرمودند: گناه ربا ازچهل زنا شدید تر است. [13]

امام صادق عليه السلام فرمودند: گناه یک درهم ربا از هفتاد زنا در خانه خدا(کعبه) بزرگ تر است. [14]

همچنین فرمودند: گناه ربا هفتاد جزء است که آسان ترین آن مانند کسی است که با مادر خود در خانه خدا زنا کند.[15]

رسول خدا صلي الله عليه وآله فرمودند: ربا هفتادو سه جزء دارد وشرک همانند ربا است. [16]

هنگامی که قرآن ربا خوار را جنگ کننده با خدا ورسول معرفی می کند، تکلیف او روشن است، بنابراین اگر آن راحلال بداند، حکم او قتل است. از رسول خدا صلي الله عليه وآله نقل شده است  که فرمودند : « من اخذَ الرّبا وجبَ علیهِ القتلُ» [17] قتل ربا خوارواجب است.

کلاه شرعی 

برخی افراد به راه حل هایی متوسل می شوند که خود را از گناه رباخواری خلاص کنند؛ ولی غافل از اینکه این کار، ماهیت گناه راتغییر نمی دهد، از این رو در احادث مربوط به آخرالزمان آمده است که آن ها ربا خواری را با نام خرید وفروش، حلال می دانند:« فیستحِلّونَ الخمرَ بالنّبیذِ والسُّحتَ بالهدیّه و الرّبا بالبیع»[18] در روزگار آینده [با شیوه های دروغ وهواهای نفسانی] شراب را به نام آب جو، رشوه را به نام هدیه وربا را به نام خرید وفروش، حلال می شمارند(حرام ها را حلال می شمارند) 

بر همین اساس حضرت علی عليه السلام مردم را به یادگیری مسائل شرعی سفارش کرده اند تامبادا به گناه عظیم ربا گرفتار شوند و مال آنان نجس و حرام شود.  امام علی عليه السلام دراحادیثی فرمودند: « معاشرَ الناسِ الفقهَ ثمَّ المتجرَ والله لَلربا فی هذهِ الأُمه اخفی من دبیبِ النّملِ علی الصَّفا»[19] ای مردم اول مسئله [ تجارت را یاد بگیرید] آنگاه تجارت[کنید]، [زیرا] به خدا قسم ! در این امت، ربا، از صدای پای مورچه روی سنگ بزرگ پنهان تر است، بنابراین بسیاری ازمردم گرفتار ربا خواری اند ولی خود غافل اند. « منِ اتَّجرَ فقهٍ اِرتَطمَ فی الرّبا ثمِّ ارتَطمَ»[20] کسی که بدون یادگرفتن مسئله و دانستن احکام شرعی به تجارت بپردازد، در رباخواری در افتد وبازهم درافتد.

کسی که بدون فقه، تجارت کند، در ربا فرو می رود. [21]

رسول خدا صلي الله عليه وآله فرمودند: زمانی می آید که همه مردم بر اثر عدم آشنایی با مسائل یا عدم تقوا، گرفتار رباخواری می شوند واگر ربا نخورند، گردوغبار آن ، آنها را فرا میگیرد.

شاید دلیل آن، اختلاط مردم با یکدیگر و اشتراک زندگی ها باشد، زیرا همه مردم به گونه ای از مال یکدیگر بهره مند هستند وحتی گاهی به نام نذری، خرج امام حسین عليه السلام و ... هزینه می شود و دیگران هم ازآن غذاها می خورند، بنا براین حداقل گردو غبارش به آنان می رسد، پس زندگی مردم، حرام وشبه ناک می شود. برای همین است که اکنون بیشتر غذاها آلوده است و غذای حلال کم یافت می شود (هرکس زندگی اش به نوعی آلوده شده است) آثار آن نیز در ضعف تقوا، سبک شمردن عبادت و... دیده می شود، بنابراین، چنین نیست که اگر یک نفر ربا بخورد، رشوه بگیرد، زکات و خمس ندهد یامال خود را به حرام آلوده کند، تنها در خود او تأثیر گذارد؛ بلکه سوء اثر آن به تمام جامعه سرایت می کند.

راهنمایی

بنابر آنچه بیان شد، بدترین و آلوده ترین راه درآمد، کسب مال از طریق رباخواری است و گرفتاری آن در قیامت، شدید خواهد بود؛ ولی راه بازگشت از این گناه ـ مانند  بسیاری از گناهان ـ بسته نیست و هر زمان می توان تصمیم قطعی به بازگشت گرفت، ولی باید دانست که توبه آن ـ مانند سایر حق الناس ها با استغفار حل نمی شود؛ بلکه باید تمام اموالی که از راه ربا به دست آمده است، به صاحبان آن بازگردانده شود، بنابراین فرد موظف است تا آنجا که صاحبان آن را می شناسد، بازگرداند و هر کس را نمی شناسد، از طرف صاحبش صدقه بدهد و اگر با آن مال اعمالی انجام داده است همه را از سر گیرد و در عین حال از درگاه خداوند طلب استغفار کند.

پی‌نوشتها:

[1] . سوره بقره،آیه278ـ279.

[2] . سوره بقره،آیه275ـ276.

[3] . کافی،ج5،ص147.

[4] . امالی صدوق،ص395.

[5] . همان.

[6] . فقه الرضا،ص256.

[7] . کنزالعمال،ح31857

[8] . همان،43958.

[9] . ثواب الاعمال،ج2،ص336.

[10] . سوره نبأ،آیه 18.

[11] . مستدرک،ج13،ص330

[12] . امالی صدوق،ص153.

[13] . بحار،ج103،ص116.

[14] . نورالثقلین،ج1،ص295.

[15] . همان.

[16] . کنز العمال،ح9772-9773-9774

[17] . مستدرک،ج13،ص334.

[18] . نهج البلاغه ، حکمت477.

[19] . همان.

[20] . بحار،ج103،ص117.

[21] . همان، ص118

منبع : http://www.3noqte.com