حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی 

( قسمت سوم )

14- مسئولیت پدر در قبال دیون پسر بالغ

س : پسرى بالغ و متأهّل، در جمهورى اسلامى ایران، بدون اجازه و رضایت پدر معاملاتى به این صورت انجام مى دهد، که پول کارگران افغانى کشور ما را به قیمت معیّنى در مقابل پول رایج افغانستان مى خریده، ولى قیمت آن را در این جا نمى پرداخته، بلکه به طرفهایى که با آنها قرار داشته، در افغانستان حواله مى داده است. اکنون طرفهاى او ورشکست شده، و فرار کرده اند، و پسر نیز ورشکست شده، و فرار کرده است. این پسر هیچ گونه اموالى در نزد پدر ندارد، و حتّى عائله اش را نیز پدر تکفّل مى کند. آیا طلبکاران حقّ مطالبه از پدر او را دارند؟  

 ج : در فرض مسأله، که پسر مستقلاّ و بدون اجازه پدر کار مى کرده، پدر در برابر نتیجه کار او مسؤولیّتى ندارد.  

15- استفاده از مهریه دختر مطلقه توسط والدین

س :  اگر یکى از فرزندان خانواده اى طلاق بگیرد، و در این هنگام براى فرزند دیگرشان خواستگارى بیاید، و پدر و مادر مجبور شوند از مهریّه فرزند بزرگتر براى مخارج ازدواج فرزند دیگر هزینه کنند، چه حکمى دارد؟  

ج :  بدون رضایت آن دختر از مهریّه او نمى توان استفاده کرد. و اگر این کار را کرده اند، باید به شکلى رضایت او را جلب کنند.  

16- حق ارتفاق

س :  الف) آیا موضوع حقّ ارتفاق، آنچنان که در قانون مدنى به عنوان مبحثى مستقل، موردبحث قرار گرفته، در فقه اسلامى نیز عنوان مستقلى دارد؟ 

س : ب) حقوقدانان ایرانى در تألیفات خود گفته اند که «تدوین کنندگان قانون مدنى، موادّ مربوط به حقّ ارتفاق را، عمدتاً از قانون مدنى فرانسه اقتباس کرده اند» آیا فقه امامیّه به عنوان یک منبع، جهت استفاده قانون مدنى، کافى نبوده است؟

ج :  الف) حقّ ارتفاق که در قانون مدنى آمده، به این عنوان در فقه اسلامى مطرح نیست، ولى محتوا و نتیجه آن مى تواند داخل در عمومات و اطلاقات ادلّه عقود و شروط باشد و از روایات خاصّى، مانند حدیث معروف سمرة بن جندب، در باب لاضرر نیز استفاده مى شود که اسلام آن را به رسمیّت شمرده است; زیرا «سمره» مالک نخلى در زمین دیگرى بود و حقّ عبور از زمین مرد انصارى براى رسیدگى به درخت خود داشت، ولى چون مى خواست از آن حق، سوء استفاده کند پیامبر اکرم(صلى الله علیه وآله) مانع از آن شد.

ج : ب) همان طور که در بالا آمد، اصل این حق در ادلّه عامّه و خاصّه اسلامى وارد شده است، ولى نه به این نام و نه به این عنوان. ممکن است تدوین کنندگان قانون مدنى، نام را از جاى دیگرى گرفته باشند و محتوا را از ادلّه اسلامى.

17- اقرار به حق الناس

س :  آیا اقرار به حقّ الناس، مثل قتل عمد و قذف، بر متّهم واجب است یا حرام؟

ج :  اقرار واجب نیست، ولى باید به شکلى حقّ الناس را ادا کند.

18- احداث درب به سمت ملک غیر

س :  احداث درب به سمت ملک غیر، در ملک و دیوار اختصاصى، امّا بدون قصد عبور از ملک غیر، چه حکمى دارد؟ در صورتى که قصد عبور داشته باشد، آیا مى توان مالک را فقط به عدم عبور (مثلا با گذاشتن مانع) ملزم نمود، یا مى توان وى را به قلع درب احداثى الزام کرد؟ در این صورت هزینه قلع آن در، و ترمیم دیوار بر عهده کیست؟

 جایز نیست، و باید به طور کلّى بسته شود، و هزینه آن بر عهده کسى است که در را نصب کرده است.

19- تصرف در دیوار مشترک بین دو همسایه

س : زید و عمرو هر دو خانه مستقلّى دارند، ولى دیوار این خانه ها در یک سمت مشترک است. اکنون زید قصد دارد خانه خود را بکوبد و از نو بسازد. لطفاً در این مورد به سؤالات زیر پاسخ دهید:

1ـ اگر بر اثر این کار خسارتى به ساختمان عمرو وارد شود، آیا زید ضامن خسارت وارده مى باشد؟

2ـ آیا زید حقّ دارد براى استیفاى حقّ خود بدون اجازه و رضایت همسایه در دیوار مشترک تصرّف کند؟

ج :  پایه هاى مشترک، که سقف هر دو خانه روى آن قرار دارد، متعلّق به هر دو مى باشد، و به صورت مشاع است، و باید با رضایت یکدیگر در آن تصرّف کنند. و اگر مى خواهند حق خود را جدا نمایند، با توافق طرفین صورت گیرد، و چنانچه در نحوه بهره گیرى براى بازسازى، اختلافى پیش آید، باید با نظر دو کارشناس مورد اطمینان عمل شود.

20- ایجاد حصار یا دیوار به جهت عدم اشراف همسایه .

س :  آیا ایجاد حصار، یا دیوار در اطراف ملک جهت اشراف نداشتن (صاحب ملک به ملک همسایه و بالعکس) نیاز به تحصیل رضایت همسایه دارد؟

ج :  در فرض مسأله تحصیل رضایت همسایه لازم نیست.

( ادامه دارد )

منبع : http://persian.makarem.ir/estefta/?mit=823