استفتاءات حق الناس 

حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی 

   ( قسمت اول )

1- عدم وجوب گرفتن رضایت از حق الناس در صورتی که بدانیم صاحب او رضایت دارد .

 س : اگر حق الناسی به گردن آدم باشد و بداند که اگر صاحب حق الناس راضی است آیا باز باید به صاحب حق گفت و رضایت گرفت ؟ 

 ج : اگر یقین به رضایت او دارید لازم نیست به او بگویید.  

2- اذیت کردن کودکان از روی محبت .

 س : آیا اذیت کردن کودکان (بستگان) از روی محبت و دیگر اینکه بسیار شیرین هستند، حق الناس بر گردن انسان می افتد؟ اگر حق الناس است چگونه باید آنرا ادا کند؟  

ج :  در صورتیکه بدن مجروح شود یا کبودی و سرخی و مانند آن بر بدن بماند دیه دارد.  

3- ترساندن سهوی دیگران .

 س : گاهی انسان کسی را ناخودآگاه اذیت می نماید. مثلا با ماشین به هنگام حرکت ممکن است پیرمردی را سهوا بترساند. در این گونه موارد: 

۱- آیا انسان گناهی کرده است؟ 

۲- آیا پیاده شدن از ماشین و طلب حلالیت واجب یا مستحب است؟ 

۳-با توجه به این که در استفاده از ماشین انسان هر از گاهی ممکن است چنین ایذایی به وجود آورد، آیا شایسته است به خاطر این گونه مسایل ماشین خود را بفروشد و با وسایل نقلیه عمومی حرکت کند یا لزومی ندارد؟  

  ج : در صورتی که عمدا نباشد مرتکب حرام نشده ولی سزاوار است در این جاها عذر خواهی شود.  

4- در خواست عمومی بخشش دیون میت هنگام دفن .

 س : هنگامى که کسى از دنیا مى رود، بستگان میّت به افرادى که در مراسم جمع شده اند، مى گویند: «اگر کسى حقّى بر گردن میّت دارد، معاف بدارد، و او را ببخشد» همه حضّار در جواب مى گویند: «هزار هزار بار بخشیدیم» آیا ذمّه میّت ساقط مى شود؟  

  ج :  هرگاه صاحب حقّ از صمیم دل گذشت کند، ذمّه میّت برى مى شود; ولى اگر بستگان میّت مى دانند که صاحب حقّ در اثر حیا یا اجبار چنین گفته، باید رضایت او را تحصیل کنند.  

5- اولویت در پرداخت دیون شرعیه و قرض .

س : هرگاه کسى بدهکار خمس یا زکات باشد، و قرض هم داشته باشد، بدهیهایى از بابت کفّاره و نذر و مانند آن نیز بر او واجب شده باشد، چنان چه نتواند همه آنها را بپردازد تکلیف چیست؟  

  ج : هرگاه عین مالى که خمس یا زکات یا نذر به آن تعلّق گرفته موجود است، خمس و زکات و نذر مقدّم مى باشد، و اگر عین آن موجود نیست، حق النّاس اولویّت دارد.

6- میوه هایی که در کودکی بدون اجازه خورده شده .

 س :

1- بسمه تعالی سلام علیکم، بنده سالها قبل بدون اجازه مالک از تعدادی از باغهای واقع در همسایه گی منزلمان میوه خوردم الآن الحمدلله توبه کرده ام ، و می خواهم از صاحبانشان حلالیت بگیرم ولی صاحب دو تا از این باغها در دسترس نیستند ولی احتمال می دهم با پرس و جو و یک یا دو واسطه می توانم حداقل یک شماره تلفن از آنها بدست اورم، آیا باید اینکار را بکنم-یعنی با آنها تماس بگیرم-؟و اگر نتوانستم چه کنم؟در ضمن از یک منزل متعلق به بنیاد شهید و یک باغ وقف مسجد محل و یک منزل متعلق به مخابرات هم اندکی میوه خوردم ، اکنون وظیفه من چیست؟ 

2- در نماز استیجاری هنگام نیت، آیا باید نیت کنم که یا فلان رکعت نماز ادا به نیابت فلانی یا اصلا قضا و ادا را معین نکنم؟ واگر تا حالا میگفتم فلان رکعت نماز قضا به نیابت فلانی میخوانم باید آن نماز ها را اعاده کنم؟  

ج : 

 1ـ چنانچه با تحقیق و تفحص بتوانید صاحبان آنها را پیدا کنید باید اقدام نمایید و آنها را راضی سازید واگر نمی توانید معادل قیمت آن میوه ها به شخص فقیری بدهید.  

2ـ باید نیت نماز قضا به نیت شخص مزبور کنید.

7- عقلایی و شرعی بودن رعایت نوبت .

  س : یا مراعات نوبت در امورى که طبق نوبت به کار افراد رسیدگى مى شود، یک حقّ عقلایى و شرعى است و تخلّف از آن حرام است؟  

 ج :   در حال حاضر که بسیارى از کارها در اجتماع به صورت صف وقرار گرفتن در نوبت انجام مى شود این امر، یک حقّ عقلایى محسوب مى گردد، یا به تعبیر دیگر از بین بردن آن نوعى ظلم به حساب مى آید و مشمول ادلّه حرمت ظلم و تعدّى بر حقوق مردم است (مى دانیم در همه جا احکام از شرع گرفته مى شود و موضوعات از عرف، جز در موضوعات مخترعه) آرى در مواردى که در عرف عقلا استثنا مى شود، مثل یک بیمار اورژانسى در مطّب دکتر و مانند آن، اشکالى ندارد.

( ادامه دارد )

منبع : http://persian.makarem.ir/estefta/?mit=823