مهم‌ترين شرط قرآنی استجابت دعا ادای حق‌الناس است    

استاد ابوالفضل بهرام‌پور، مفسر و مترجم قرآن كريم و پژوهشگر علوم دينی  

دعا عبارت است از درخواست از خدا و بايد به اين مطلب هم بسيار دقت كرد كه دعا جايگزين تلاش يا عامل كم كردن تلاش نيست، اين فهم انحرافی از دعاست، وقتی يك فرد معتقد فعاليت و تلاش می‌كند، در بسياری از موارد به نتيجه می‌رسد، ولی مواردی هست كه روشن است كه از حوزه قدرت و توانمندی انسان به دور است در اينجا دست به دعا برمی‌دارد.

يك نوع از خواسته‌های انسان خواسته‌های دنيوی است كه برای امور دنيايش درخواست دارد كه استجابت اين قسم از ادعيه را به همان نحو كه خواسته، كسی نمی‌تواند تضمين كند كه صد در صد مستجاب می‌شود و بايد گفت ممكن است در شرايطی مستجاب شود و اين به اين دليل است كه وقتی من از خدا درخواست می‌كنم در واقع او را امين مصلحت خودم قرار می‌دهم و لذا خدا مصلحت دعا كننده را حتما رعايت می‌كند و كاری نمی‌كند كه به ضرر دعا كننده تمام شود.

مانند كسی كه بنا به اصرار و درخواست فرزند 17 ساله‌اش ماشينی می‌خرد و فرزندش سوار می‌شود و در اتوبان كورس می‌گذارد و تصادف می‌كند و مجروح می‌شود. اعضای خانواده به او اعتراض می‌كنند كه او اصرار كرد تو چرا خريدی؟ در نتيجه هميشه اجابت كردن مساوی با برآوردن مصلحت دعا كننده نيست.

ما مواردی را از خدا می‌خواهيم كه نمی‌دانيم پشت پرده چه خبر است پس استجاب دعا را در امور دنيا نبايد قطعی تلقی كرد. از امام صادق(ع) پرسيدند كه مولای من، مگر خدا در قرآن وعده نداده است كه دعا را مستجاب می‌كند، پس چرا بعضی از دعاها مستجاب نمی‌شود؟ امام صادق(ع) با قاطعيت پاسخ دادند كه  : مگر می‌شود دعا مستجاب نشود.

با توجه به مطالب گفته شده حتما دعا مستجاب می‌شود و درصد كمی از آن‌كه به مصلحت نيست در دنيا مستجاب نمی‌شود، وگرنه قسمت عمده آن مستجاب است و آن قسمتی كه مستجاب نمی‌شود در روز قيامت كه انسان در اعمال، كم می‌آورد، روز قيامت مواهبی می‌دهند و می‌گويند اين همان دعاهای تو بود كه در دنيا داشتی، آنجا صلاح نبود بدهيم، و در عوض اينجا می‌دهيم.

در ادامه امام صادق(ع) جملاتی را به اين مضمون اضافه كردند كه شما برای حل يك مشكل بسيار كوچك دعا می‌كنيد ولی اين مشكل شما حل نمی‌شود، و در مقابل بلا و مشكل بزرگتری كه در راه است و شما از آن خبر نداريد به خاطر اين دعای شما حل می‌شود كه اگر رفع بلا نمی‌شد مشكل بزرگتری برای شما ايجاد می‌كرد پس دعای شما در رفع مشكل، مستجاب شده، ولی نه به صورت مستقيم.

شرايط مهم استجابت دعا   

 در قرآن و روايات شرايطی برای استجابت حتمی دعا وجود دارد كه يكی از مهم‌ترين آن‌ها پرداخت حق الناس است و خيلی از مشكلاتی كه برای ما پيش می‌آيد و برای رفع مشكل آن دعا می‌كنيم به خاطر اين است كه در كار ديگران گره ايجاد كرديم؛ چرا كه خدا می‌گويد انسان تو كه پشت ديوار را نمی‌بينی بنده ديگرم دست بلند كرده و می‌گويد خدايا اين را گرفتار كن؛ لذا اولين شرط استجابت دعا رفع حق الناس است.

دومين شرط، توبه است اين گناهی كه اخيرا گرفتارش هستم و به آن مبتلا هستم مانع استجابت می‌شود. دعا در حكم بده بستان است    .عاقلانه نيست انسان چيزی بدهد ولی چيزی نخواهد حتی وقتی امير مؤمنان(ع) عرضه می‌دارد كه :  تو را به طمع بهشت و جهنم عبادت نمی‌كنم، بلكه تو را اهل عبادت يافته‌ام كه عبادتت می‌كنم در اينجا هم اميرالمؤمنين(ع) خواسته‌ای دارد، اما مانند ما نيست كه چيز ارزانی بخواهد و می‌فرمايد : خدايا خودت را می‌خواهم.  

اگر خدا را بخواهی و خدا خودش را نصيب آدم كند هم بهشت نصيب انسان شده و هم دوری از جهنم؛ بنابراين انسان وقتی دعا می‌كند بده بستانی دركار باشد، بگويد خدايا من تا دو ماه نمازم را اول وقت می‌خوانم و يا در نمازم حضور قلب را رعايت می‌كنم و يا روزی يك صفحه قرآن می‌خوانم و يا اين‌كه به خدا بگويد من قول می‌دهم دوماه گناهی را ترك می‌كنم تا حاجتم برآورده شود.

رعايت اين شرط آخر در استجابت دعا بسيار مؤثر است و اين راه آمدن با خدا به قدری برای خدا مهم است كه به حضرت موسی(ع) می‌گويد  : اگر يك بنده را با من آشتی بدهی صد سال عبادت برای تو می‌نويسم.   

وقتی اينقدر اهميت دارد، وقتی خود انسان به خدا بگويد من می‌خواهم آدم بشوم و قدم در صراط مستقيم بگذارم، مشروط بر اين‌كه خودت هم يك لطفی به من بكنی، مسلما بسيار به استجابت نزديك می‌شود.

منبع : http://iqna.ir/fa/news_detail.php?ProdID=575815