فضائل حضرت فاطمه علیها السلام

فاطمه( علیها السلام) از دیدگاه قرآن

بسم الله الرحمن الرحیم انا اعطیناک الکوثر فصل لربک و انحر ان شانئک هو الابتر

«(ای رسول!) ما به تو کوثر عطا کردیم، پس تو هم(به شکرانه آن نعم) برای خدا نماز بگزار و(شتر) قربانی کن، بدرستی که دشمن بد گوی تو دم بریده و فاقد نسل است ».

شان نزول

به نوشته ابن اسحاق - متوفای 151 ه.ق - قاسم فرزند رسول خدا( صلی الله علیه و آله) به سن رشد رسید، به گونه ای که می توانست بر اسب و شتران راهوار سواره کاری کند. وی در نوجوانی درگذشت و پیامبر( صلی الله علیه و آله) به فراغ فرزندش مبتلاء گردید. «عاص بن وائل » که یکی از دشمنان سر سخت پیامبر( صلی الله علیه و آله) بود گفت: «محمد بخاطر از دست دادن پسرش بلا عقب و بدون نسل گردید.» [باید دانست که در آن روز پیامبر( صلی الله علیه و آله) دارای دخترانی بود، لیکن بر اساس سنت جاهلی، اعراب فرزند دختر را به حساب نمی آوردند و فرزند دخترانشان را از نسل خود نمی دانستند، از این رو در نگاه آنان پیامبر(ص) فاقد نسل بود.] در پاسخ به یاوه گوییهای مشرکان خداوند سوره کوثر را بر رسول خدا(ص) نازل فرمود.(1)

محل نزول سوره کوثر

احتمالا در میانه منی و در مکانی است که امروزه آن را «مسجد کوثر» می خوانند و حجاج به قصد تبرک به زیارت آن می روند.(2)

مفسران کوثر را به نهر کوثر در بهشت، خیر کثیر در دنیا و آخرت، کثرت و زیادی پیروان پیامبر( صلی الله علیه و آله)، شفاعت و... تفسیر کرده اند. هر چند همه این معانی درست است و با هم منافاتی ندارد، زیرا قرآن دارای معانی مختلفی است اما، امام صادق( علیه السلام) فرمود:

«کوثر زیادتی نسل رسول خدا( صلی الله علیه و آله) از فرزندان فاطمه( علیه السلام) است تا قیامت بگونه ای که به شمار نیایند»(3)

 و در عوض این دشمن پیامبر صلی الله علیه و آله است که دم بریده و فاقد نسل است. و این خبری است که خداوند از نسل آیندگان دشمن پیامبر( صلی الله علیه و آله) بیان فرمود.

باید نگریست که چگونه فرزندان پیامبر(ص) از زهرا(ع) تنها دختر بازمانده از او زیاد گشته اند بگونه ای که تعداد سادات یعنی کسانی که امروز در جهان اسلام نسبشان به پیامبر(ص) می رسد بس زیاده و افزون است و آیا از هیچکس بدینگونه نسلی انبوه برجای مانده است؟ آنهم نسلی که هر لحظه به لطف خداوندی بیشتر می شوند! و این در حالی است که به گواهی تمامی مورخان هیچیک از فرزندان رسول خدا( صلی الله علیه و آله) و فرزندان آنها زنده نماندند و از آنان نسلی پا نگرفت بلکه تنها فاطمه(ع) بود که پس از رسول خدا( صلی الله علیه و آله) مدتی هر چند کوتاه زیست و از پی او فرزندانش بازماندگان و یادگاران رسول خدا(ص) زیاد شدند و این است نسل کثیری که خداوند به وجود برکت فاطمه(ع) به رسول خدا(ص) عنایت فرمود.

سخن فخر رازی مفسر بزرگ اهل سنت فخر رازی - متوفای 606- در تفسیرش می نویسد: «کوثر به معنای اولاد پیامبر(ص) است چه این سوره در پاسخ کسانی نازل شد که نداشتن فرزند را بر آن حضرت عیب گرفتد معنای کوثر این است که خداوند به پیامبر(ص) نسلی عطا می کند که در طول زمان باقی خواهد ماند بنگر چه بسیار از اهل بیت که [مظلومانه] کشته شدند باز هم جهان از آنان پر است ولی کسی از بنی امیه باقی نمانده پس بنگر چه اندیشوران و علمای بزرگی چون باقر و صادق و کاظم و رضا علیه السلام و نفس زکیه و امثال آن از نسل پیامبر(ص) برخاستند».(4)

ماجرای مباهله

فمن حاجک فیه من بعد ما جاءک من العلم فقل تعالوا ندع ابناءنا و ابناءکم و نساءنا و نساءکم و انفسنا و انفسکم ثم نبتهل فنجعل لعنت الله علی الکذبین(5)

«پس هر کس با تو به مجادله برخیزد پس از آنکه دانش(وحی) بتو رسید، بگو بیاید ما و شما با فرزندان و زنان خود با هم به مباهله برخیزیم(و به درگاه خداوند تضرع کنیم) تا دروغگویان را به لعنت خدا(و عذاب) گرفتار سازیم.» در سال نهم هجری عده ای از سران مسیحیان شهر نجران که در 910 کیلومتری جنوب شرقی مکه واقع است، همراه اسقف اعظم شهر برای مذاکرات دینی و اعتقادی با رسول خدا صلی الله علیه و آله به مدینه وارد شدند، آنان پس از بحثهای دینی از قبول این حقیقت که عیسی بنه و فرستاده خداست سرباز زدند، زیرا آنان بر این پندار بودند که عیسی فرزند خداست. با این همه در برابر منطق استوار رسول خدا(ص) مهر خواموشی بر لب زدند.

فرشته وحی فرود آمد و به پیامبر صلی الله علیه و آله امر شد تا آنها را به مباهله دعوت کند. یعنی هر گروه به همراه عزیزترین افرادشان به صحرا روند و در زمان معین هر دو گروه بدرگاه خداوند نیایش کنند و بر آنکس که دروغگوست لعنت فرستند.

پیامبر(ص) از میان بستگان و یارانش عزیزترین و پاکترین آنها را با خود همراه کرد، آنان عبارت بودند از دخترش فاطمه، پسر عم و داماد و برادرش علی و فرزندان آنها حسن و حسین(که سلام و درود خداوند بر آنان باد) زیرا انسانهایی پاک تر و با ایمان تر از این چهار تن وجود نداشتند و گرنه پیامبر(ص) آنان را با خود همراه می ساخت.

آن روز رسول خدا صلی الله علیه و آله لباس سیاه و پشمین در بر داشت، حسین(ع) را در آغوش گرفت و دست حسن را به دست گرفت براه افتاد و پشت سرش علی و فاطمه(سلام الله علیهم) براه افتادند منظره معنوی و با شکوهی بود هنگامی که به جایگاه نزدیک شدند، چشم مسیحیان به حالت پر از صفا و معنویت پیابر( صلی الله علیه و آله) و همراهان آنحضرت افتاد، بزرگشان گفت: «چهره هایی را مشاهده می کنم که اگر بدرگاه الی رو کنند این بیابان به جهنمی سوزان تبدیل خواهد شد و دامنه عذاب به سرزمین نجران کشیده می شود،(6) اینان اگر از خدا بخواهند کوهی را از جا برکند خواهد کند با اینان مباهله نکنید که هلاک خواهید شد و بیم آنست که مسیحیان به تمامی نابود شوند».(7) و بدین ترتیب به پرداخت جزیه راضی شدند.(8)

بنا به روایت تمامی علمای شیعه و سنی ماجرای مباهله با حضور آن چهار نور پاک انجام گرفته و بنابراین مصداق «نسائنا» در آیه شریفه فاطمه زهرا( علیها السلام) است.

سخن علامه شرف الدین مرحوم علامه سید عبد الحسین شرف الدین می نویسد: تمامی اهل قبله حتی خوارج متفقند که پیامبر(ص) برای مباهله از زنها کسی جز پاره تن خود زهرا(ع) را فرا نخواند، و از فرزندان جز دونوه اش حسن حسین(ع) و از جانها جز برادرش را که موقعیتش به او مانند موقعیت هارون به موسی بود و در این معنی کسی دیگر از جهانیان با آنها شریک نیست.(9)

شگفتا چه نیکوست! هر کس به ترس و وحشت عجیبی که برای بزرگان و نمایندگان دینی و دنیایی نجران ایجاد شد بنگرد و دقت کند درمی یابد که محمد(ص) و آل او را شکوهی است خدایی که چشمها را خیره می کند و آنان را عظمتی است روحانی که همه را در مقابل خود به خضوع وا می دارد.(10)

بعدها در محل انجام مباهله در مدینه مسجدی بنا گردید که تا کنون به عنوان یادگار نزول آیه شریفه و یادآور واقعه و فضیلت اهل بیت محل تردد و عبادت پیروان است.(11)

جلوه ایثار

و یطعمون الطعام علی حبه مسکینا و یتیما و اسیرا انما نطعمکم لوجه الله لا نرید منکم جزاءا و لا شکورا(12)

«و بر دوستی او(خدا) به فقیر و طفل و یتیم و اسیر طعام می دهند و گویند ما فقط برای رضای خدا به شما طعام می دهیم و از شما هیچ پاداشی و سپاسی هم نمی طلبیم ».

زمخشری یکی از مفسرین بزرگ اهل سنت، در تفسیر الکشاف به نقل از ابن عباس چنین گوید(13): حسن و حسین(ع) بیمار شدند پیامبر(ص) به همراه گروهی از آنان عیادت نمود و به علی(ع) فرمود چه خوب است برای شفای فرزندانت نذری کنی.

آنگاه علی و فاطمه( علیهما السلام) و فضه نذر کردند که اگر حسن و حسین(ع) بهبود یافتند سه روز روزه بگیرند هنگامی که آن دو بزرگوار سلامتی خود را باز یافتند در خانه چیزی برای افطار وجود نداشت، از این رو علی( علیه السلام) از شمعون یهودی سه صاع(14) جو وام گرفت.(و به روایتی حضرت زهرا( علیها السلام) در خانه پشم ریسید و سه صاع جو مزد گرفت،).(15)

فاطمه علیها السلام جو را دستاس نمود و با یک صاع آن برای هر یک از افراد خانواده قرص نان جوینی پخت و بر سر سفره افطار نهاد. هنگامی که آماده افطار شدند، ندای سائلی برخاست: سلام و درود خدا بر شما ای خاندان محمد(ص)! مسکینی از مساکین مسلمینم به من غذا دهید، خداوند شما را از غذاهای بهشتی نصیب فرماید، خاندان وحی نان افطار خود را ایثار کردند و فضه نیز از آنان متابعت کرد. آن شب را با آب افطار کردند و شب را بدون غذا بسر آوردند.

فردای آن شب نیز روزه گرفتند و چون شب فرا رسید نان افطارشان در سفره نهاده شد، یتیمی بر در خانه آمد و باز به همان ترتیب همگی غذای خود را به آن یتیم ایثار کردند. و آن شب نیز با آب افطار کرده و خود گرسته ماندند. روز سوم را هم روزه گرفتند و هنگام افطار اسیری تقاضای کمک کرد و برای بار سوم آنچه در سفره بود به آن اسیر ایثار شد.

صبح روز چهارم علی(علیهالسلام) دست دو فرزند خود را گرفته و آنان را نزد رسول خدا( صلی الله علیه و آله) برد پیامبر(ص) حسن و حسین(ع) را دید که از گرسنگی چون مرغکانی می لرزیدند، سپس از جا برخاست و به همراه آنان به خانه حضرت زهرا(ع) رفت، دید فاطمه(ع) در محراب به عبادت مشغول است در حالی که که از شدت گرسنگی شکم وی به پشت چسبیده است و چشمانش در گودی نشسته است. منظره تاثر آوری بود. رسول خدا( صلی الله علیه و آله) افسرده خاطر شد، در آن هنگام جبرئیل فرود آمد و عرض کرد:

 این هدیه را بگیر خدای تعالی به داشتن چنین اهل بیتی به تو تهنیت گفته است پس سوره «هل اتی » را بر پیامبر(ص) خواند این روایت مورد قبول پیشوایان سنی و شیعه و به تعبیر دیگر عموم مسلمین می باشد.(16)

آیه تطهیر

انما یرید الله لیذهب عنکم الرجس اهل البیت و یطهرکم تطهیرا(17)

«خداوند چنین می خواهد که رجس(هر پلیدی) را از شما خاندان نبوت ببرد و شما را پاک و منزه گرداند.»

در شان نزول این آیه روایات متواتری از منابع اهل سنت در دست است که آیه تطهیر در خانه «ام سلمه » نازل شده است هنگام نزول آیه رسول خدا(ص)، فاطمه زهرا، علی، حسن و حسین که درود خدا بر همه آنان باد حضور داشتند پیامبر(ص) عبای خویش را بر آنان افکند و بدین ترتیب آنان از بقیه اهل خانه و دیگران جدا و مشخص شدند، آنگاه دستها را بسوی آسمان بلند کرد و فرمود:

خدایا اینان اهل بیت منند پس بر محمد و آل او درود فرست. خداوند عزوجل نیز این آیه را نازل فرمود:

«انما یرید الله لیذهب عنکم الرجس اهل البیت و یطهرکم تطهیرا»   (18)

ام سلمه همسر نیک نهاد پیامبر(ص) خواست تا به زیر عبا رود و به آن جمع و به آن جمع وارد شود. اما رسول خدا(ص) او رانهی کرد و فرمود نه تو داخل نشو اما تو خوب هستی.(19)

بعد از نزول این آیه رسول خدا(ص) بمدت شش ماه هر روز هنگامی که برای نماز صبح از خانه خارج می شد بر در خانه فاطمه زهرا(ع) می ایستاد و می فرمود:

نماز! ای اهل بیت، بدرستی خداوند اراده فرموده که هر ناپاکی را از شما خاندان نبوت دور گرداند و شما را پاک و مزه نماید.  (20)

دعای توبه حضرت آدم(ع) فتلقی ءادم من ربه کلمات فتاب علیه انه هو التواب الرحیم(21)

«پس آدم از پروردگار خویش کلماتی را فرا گرفت و خداوندبه وسیله آن کلمات توبه او راپذیرفت که خداوند توبه پذیر و مهربان است.» ابن مغازلی از علمای اهل سنت - متوفای 483 ه.ق - به اسناد خود از ابن عباس روایات می کند:

سئل النبی صلی الله علیه و آله عن کلمات التی تلقی آدم من ربه فتاب علیه قال ساله «بحق محمد و علی و فاطمه و الحسن و الحسین الا تبت علی » فتاب علیه.(22)

یعنی از پیامبر(ص) سوال شد آن کلمات که حضرت آدم از پروردگار خود فرا گرفت و به وسیله آن توبه او مورد قبول واقع شد چیست؟ حضرت فرمود: آدم(ع) از خداوند چنین خواست: «به حق محمد، علی، فاطمه، حسن و حسین توبه مرا قبول فرما» پس خداوند توبه او راپذیرفت.

خویشان پیامبر(ص) قل لا اسئلکم علیه اجرا الا المودة فی القربی(23)

«ای پیامبر(ص) بگو من برای انجام رسالتم پاداشی از شما نمی خواهم مگر محبت و اظهار دوستی با خویشان نزدیکم.» این آیه شریفه به اجماع شیعه و سنی در شان اهل بیت عصمت و طهرت و از جمله حضرت زهرا(ع) نازل شده است(24) بعد از نزول این آیه از پیامبر(ص) سوال شد ای رسول خدا(ص) خویشان نزدیکت که مودت و دوستی آنان بر ما واجب است چه کسانی هستند؟

حضرت در جواب فرمود: «علی، فاطمه و دو فرزند آنها حسن و حسین( علیهم السلام)»(25)

«محمد بن ادریس شافعی » - رحمه الله - پیشوای شافعیان در این باره چنین سروده است:

یا آل بیت رسول الله حبکم فرض من الله فی القرآن انزله یکفیکم من عظیم الفخر انکم من لم یصل علیکم لا صلاة له

ای اهل بیت رسول خدا! دوستی شما واجبی است که خداوند در قرآن نازل فرموده در عظمت افتخار شما همین بس باد که هر کس بر شما درود نفرستد نمازش باطل است(26)

پی نوشت ها:

1. سیره ابن اسحاق ص 229.

2. مراة الحرمین ج 1 س 325.

3. مجمع البیان ج 5 ص 549.

4. تفسیر کبیر فخر رازی ج 32 ص 124.

5.(آل عمران آیه 61).

6. احکام القران ج 2 ص 14- احقاق الحق ج 9 ص 74.

7. سیره الحلبیه ج 3 ص 212- تفسیر کبیر فخر رازی ج 8 ص 85.

8. فتوح البلدان ص 76.

9. رجوع کنید به صحیح مسلم ج 7 ص 120- مسند احمد حنبل ج 1 ص 185- سنن ترمذی ج 4 ص 293- مستدرک حاکم ج 3 ص 150- اسباب النزول واحدی ص 68.

10. کلمه الغراء فی تفضیل فاطمة الزهراء ص 7/8.

11. نگاه کنید به تصویر شماره 10.

12. سوره دهر آیه 8 و 9.

13. تفسیر الکشاف ج 4 ص 197.

14.هر صاع چهار مد و تقریبا یک من تبریز یا 3 کیلوگرم است.

15. تفسیر البرهان ج 4 ص 412.

16. رجوع کنید به منابع تفسیر و تاریخ اهل سنت نظیر - اسباب النزول واحدی ص 296- تفسیر قرطبی ج 19- الدر المنثور ج 6 ص 299- البحر المحیط ج 8 ص 395- اسد الغابه ج 5 ص 530- الاصابه ج 4 ص 376- مناقب ابن مغازلی ص 276- تذکره ابن جوزی ص 177- همچنین در منابع شیعه به تفسیر مجع البیان ج 5 ص 404- تفسیر البرهان ج 4 ص 412- المیزان ج 20 ص 132.

17. احزاب آیه 33.

18. القول الفصل ابی طاهر الحداد ص 185.

19. مسند امام احمد حنبل ج 2 ص 323 و ج 6 ص 292- صحیح ترمذی ص 200- خصائص نسابی ص 16.

20. مسند امام احمد حنبل ج 3 259 انساب الاشراف ج 2 ص 104 صحیح ترمذی ج 2 ص 29. در مورد نزول آیه شان اهل بیت رجوع شود به منابع معتبر تفسیر و حدیث اهل سنت از جمله اسباب النزول واحدی ص 239- مستدرک الصحیحین ج 3 ص 147- صحیح ترمذی ج 2 ص 29- تفسیر طبری ج 22 ص 7- سنن بیهقی ج 2 ص 147.

21. آیه 37 سوره بقره.

22. مناقب ابن مغازلی ص 63- الدر المنثور ج 6 عن ابن نجار - ینابیع الموده ص 97.

23. شوری آیه 23.

24. گفتار علامه امینی فاطمة الزهراء ص 25.

25. تفسیر الدر المنثور ج 6 ص 7- ذخائر العقبی ص 25- صواعق المحرقه ص 101- احیاء المیت ص 8- تفسیر فرات ابی ابرهیم ص 150 نور الابصار شبلنجی ص 101 مجمع الزوائد ج 7 ص 103 و ج 9 ص 168- مناقب ابن مغازلی ص 309.

26. دیوان امام شافعی ص 72- نور الابصار ص 104. تمامی مذاهب فقه اسلامی متفقدند که هر کس در تشهد نماز «اللهم صلی علی محمد و آل محمد» رانگوید یا آنراناقص بگویدوآل محمد را ذکر نند نمازش باطل است منظور امام شافی نیز همین است درباره روایاتی که در اینزمینه اهل سنت روایتکرداندرجوع شود به سنن دار قطنی ص 136- ذخائر العقبی ص 19- الصواعق المحرق ص 88- سنن بیهقی ج 2 ص 379.

منبع :  http://esfahan-tebyan.ir/user/Index.jsp?SID=2053&lang=Fa